ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ 71 Εξοικονόμηση πόρων και ασφάλεια. Κατά πόσο αυτά τα δύο είναι συμβατά; Oι εθνικοί φορείς υγείας στην Ευρώπη υποστηρίζουν ότι τα γενόσημα υπακούουν στους ίδιους κανόνες ελέγχου με το πρωτότυπο και προσφέρουν την ίδια ποιότητα και ασφάλεια όπως τα πρωτότυπα. Ένα μέρος όμως των γιατρών θεωρούν ότι τα φάρμακα με χαμηλό κόστος, έχουν χαμηλή ποιότητα, και τα χαρακτηρίζουν επικίνδυνα και ύποπτα για τους πολίτες. Το ιατροοικονομικό μοντέλο δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να συμφιλιώσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα των άμεσα ενδιαφερόμενων, καθώς, οι δημόσιοι φορείς θέλοντας να μειώσουν τη φαρμακευτική δαπάνη με τη βοήθεια των γενόσημων φαρμάκων, πιέζουν για μείωση τιμών. Η Φαρμακευτική βιομηχανία βλέπει το επιχειρηματικό μοντέλο της βαθιά κλυδωνισμένο και σαν λύση καταφεύγει στο να μεταφέρει μαζικά, ένα μέρος της παραγωγής των φαρμάκων της σε χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος. Κατά συνέπεια ακόμη και αν το τελικό στάδιο της παρασκευής γενοσήμων παραμένει Ευρωπαϊκό, έχει σε μεγάλο βαθμό ανατεθεί σε μεταπράτες με συμβάσεις. Ωστόσο, η βιομηχανία των πρώτων υλών -πρωτοτύπων και γενοσήμων- έχει μεταφερθεί εκτός Ευρώπης σε ποσοστό από 60 έως 80%. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων εκτιμά ότι το 50% των φαρμακευτικών πρώτων υλών στον κόσμο παράγονται στην Κίνα, 22% στην Ινδία και 17% στο Ισραήλ. Αυτός ο κατακερματισμός της παραγωγής, ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, επηρεάζει το σύνολο της φαρμακευτικής βιομηχανίας, χωρίς να γίνεται διάκριση μεταξύ των γενοσήμων και πρωτοτύπων. Πράγματι πολλοί παρασκευαστές πρωτοτύπων έχουν επενδύσει στην αγορά γενοσήμων φαρμάκων: Η Sanofi με την αγορά της Winthrop το 1994, η Servier δημιουργώντας την Biogaran το 1996, η Novartis με το τμήμα γενοσήμων της Sandoz το 2000..., κ.ά. Οι ειδικοί διαβεβαιώνουν ότι η δραστική ουσία των γενοσήμων φαρμάκων κοινόχρηστης ονομασίας, είναι η ίδια με εκείνη των πρωτοτύπων. Οι πρώτες ύλες αντιπροσωπεύουν το 5-10% του κόστους του πρωτοτύπου φαρμάκου και το 30 έως 35% του κόστους ενός γενοσήμου. Η Ευρώπη πρόσφατα έκανε ένα σημαντικό βήμα για την ασφάλεια των εισαγόμενων πρώτων υλών, δεδομένου ότι, από τον Ιούλιο του 2013, όλοι οι εισαγωγείς πρέπει να πιστοποιούν τη συμμόρφωση της παραγωγής των προϊόντων αυτών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Σε μερικές χώρες παρατηρούμε ότι η διείσδυση των γενοσήμων παραμένει πολύ μικρή, όπως για παράδειγμα στην Ελλάδα, και αυτό γιατί υπάρχει θέμα εμπιστοσύνης για τα γενόσημα φάρμακα από τους γιατρούς, αλλά και κακή πληροφόρηση των καταναλωτών. Αντίθετα βλέπουμε σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία και η Γερμανία, τα γενόσημα είναι ανεπτυγμένα. Στη Βρετανία, τα γενόσημα αντιστοιχούν στο 66% της φαρμακευτικής αγοράς σε όγκο και 26% σε αξία, στη Γερμανία 64% σε όγκο και 23% σε αξία ενώ στη Γαλλία 46% σε όγκο και 22% σε αξία , σύμφωνα με στοιχεία της IMS Health. Η ανάπτυξη των γενοσήμων είναι κυρίως στο χέρι των γιατρών Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν έχει ωριμάσει ακόμη η αγορά του γενοσήμου φαρμάκου στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Υπάρχουν τέσσερις άξονες ανάπτυξης, εκ των οποίων οι τρεις πρώτοι αφορούν κυβερνητικές αποφάσεις και ενέργειες. 1. Σε πρώτο επίπεδο και παρόλο που τα ποσοστά διείσδυσης των γενοσήμων στον επίσημο κατάλογο φαρμάκων πολλών χωρών είναι αρκετά υψηλά, είναι εφικτό να «σκαρφαλώσουν» ακόμη και στο 95-96%. Η εξέλιξη αυτή ωστόσο παραμένει ένα δύσκολο βήμα. 2. Η δημιουργία νέων ομάδων γενοσήμων εντός της λίστας, όπως π.χ. τα αντιασθματικά φάρμακα. 3. Η ενθάρρυνση της αύξησης του ποσοστού της συνταγογράφησης γενοσήμων από τους γιατρούς σε προϊόντα που βρίσκονται στη λίστα. Σαφώς, οι γιατροί στις χώρες της Ευρώπης εξακολουθούν να συνταγογραφούν φάρμακα εκτός λίστας ή πρωτότυπα φάρμακα με την ένδειξη «αναντικατάστατο». Ο λόγος; Είναι απρόθυμοι να αφιερώσουν χρόνο για να εξηγήσουν στους ασθενείς τους ότι τα γενόσημα είναι φάρμακα της ίδιας ποιότητας, αλλά κυρίως γιατί έχουν χρόνιους «δεσμούς» με τις εταιρείες πρωτοτύπων. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι είναι πράγματι στο χέρι των γιατρών οι δυνατότητες για την ανάπτυξη της αγοράς των γενοσήμων, και οι κυβερνήσεις πρέπει να το λάβουν σοβαρά αυτό υπόψιν τους, καθιερώνοντας σχήματα επιβραβεύσεων ή πέναλτι. Για πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους όμως δεν τολμούν ακόμη τέτοιου είδους μέτρα ή αν τα θεσμοθετούν δεν τα εφαρμόζουν. Το πιο εύκολο για αυτές, ιδιαίτερα στην Ελλάδα είναι, να μειώνουν τις τιμές των φαρμάκων ή το ποσοστό κέρδους των φαρμακοποιών! 4. Τέλος η λήξη του διπλώματος ευρεσιτεχνίας (πατέντας) των πρωτοτύπων προϊόντων, είναι σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης αυτής της αγοράς, και φυσικά οι κυβερνήσεις δεν έχουν κανέναν έλεγχο πάνω του. Επιπλέον, η ανάπτυξη των γενοσήμων εξαρτάται από τον αριθμό των προϊόντων που υπάρχουν στη λίστα, το επίπεδο του κύκλου εργασιών τους και, φυσικά, ανάλογα με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι φαρμακοποιοί για να προβούν σε αντικατάσταση. PHARMACY management KAI EΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ • ΤΕΥΧΟΣ 19 | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013