Είναι γεγονός πως την περίοδο της άνοιξης, η ανακούφιση των συμπτωμάτων που εκδηλώνονται από αλλεργίες, έρχεται στο προσκήνιο.
Στο άρθρο αυτό, θα γίνει μία επισκόπηση των εποχικών αλλεργιών, αλλά και των τρόπων διαχείρισής τους στον πάγκο του φαρμακείου.
Μερικοί χρήσιμοι ορισμοί
Αλλεργική ρινίτιδα ορίζεται η φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου, κατά την επαφή με ένα αλλεργιογόνο στο οποίο ο ασθενής είναι ήδη ευαισθητοποιημένος (παρουσία IgE).
Εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα: ρινόρροια, ρινική συμφόρηση και φτάρνισμα, ενώ επιπρόσθετα μπορεί να εκδηλωθούν: ρινικός κνησμός, επιπεφυκίτιδα, βήχας και οσφρητικές διαταραχές. Τα συμπτώματα είναι συχνά πιο σοβαρά, το πρωί.
Η συχνότητα εμφάνισης αλλεργικής ρινίτιδας είναι μεγαλύτερη στην εφηβεία, επηρεάζοντας ασθενείς κάτω των 40 ετών, στο 90% των περιπτώσεων.
Θεραπεύεται αυθόρμητα στο 10 έως 20% των περιπτώσεων και βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, στο 40 έως 65%.
Η ύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας, αυξάνει τη συχνότητα εκδήλωσης λοιμώξεων όπως η ιγμορίτιδα ή η μέση ωτίτιδα. Υπάρχει επίσης μια σχέση μεταξύ άσθματος και αλλεργικής ρινίτιδας: η αλλεργική ρινίτιδα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση άσθματος.
Αξίζει να σημειωθεί πως τέσσερις στους πέντε ασθματικούς έχουν υποφέρει ή πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα, ενώ το 15-40% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνουν άσθμα (συχνότερα στην επίμονη από τη διαλείπουσα αλλεργική ρινίτιδα).
Η εποχική αλλεργική επιπεφυκίτιδα εκδηλώνεται με κόκκινα, κνησμώδη και υγρά μάτια, αίσθημα άμμου στα μάτια, πρησμένα βλέφαρα και μερικές φορές πρήξιμο του επιπεφυκότα. Σχετίζεται με τη γύρη των δέντρων.
Στην ολοετή επιπεφυκίτιδα, τα μάτια είναι κόκκινα, ερεθισμένα και κνησμώδη. Τα συμπτώματα είναι λιγότερο έντονα από αυτά της εποχικής επιπεφυκίτιδας, ωστόσο επαναλαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Παράγοντες επηρεασμού αποτελούν κυρίως η σκόνη, τα ακάρεα, αλλά και οι τρίχες των ζώων, τα οικιακά προϊόντα καθαρισμού κ.λπ.
Λίγη παθοφυσιολογία
Η αλλεργία εκδηλώνεται σε δύο στάδια: η πρώτη φάση αντιστοιχεί σε μια πρώτη επαφή του οργανισμού με το αλλεργιογόνο, οδηγώντας στην παραγωγή ειδικών IgE.
Το στάδιο αυτό, ονομάζεται «ευαισθητοποίηση» και είναι κλινικά «σιωπηλό» (δίχως συμπτώματα). Μια δεύτερη επαφή του αλλεργιογόνου με τον ρινικό βλεννογόνο, οδηγεί στην απελευθέρωση αγγειοδραστικών αμινών, συμπεριλαμβανομένης της ισταμίνης.
Το στάδιο αυτό είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση κλινικών συμπτωμάτων όπως: ρινόρροια, φτάρνισμα κ.λπ.
Απαντήσεις σε καίριες ερωτήσεις
Πότε ένας ασθενής θα πρέπει να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό;
Η συμβουλή ενός ειδικού είναι απαραίτητη όταν τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας εμφανιστούν για πρώτη φορά, ώστε να αποκλειστεί άλλη αιτιολογία, εάν είναι σοβαρά ή επίμονα, αν σχετίζονται με άσθμα, αν δεν είναι χαρακτηριστικά ή αν συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα (πόνος στο πρόσωπο, ρινορραγίες, πυρετός, πυώδης ρινόρροια …) και τέλος εάν η θεραπεία ακολουθήθηκε σωστά, αλλά δεν ήταν αποτελεσματική.
Ομοίως, σε περίπτωση αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, χρειάζεται η συμβουλή ενός ειδικού όταν εκδηλώνονται συμπτώματα όπως: πόνος, φωτοφοβία, θολή όραση, μειωμένη οπτική οξύτητα κ.λπ.
Ποια είναι τα κύρια αλλεργιογόνα;
Τα αλλεργιογόνα που ευθύνονται κυρίως για τις εποχιακές αλλεργίες είναι η γύρη των δέντρων και τα αγρωστώδη. Το αλλεργιογόνο δυναμικό της γύρης ενός φυτού, εξαρτάται από τη φύση των πρωτεϊνικών σωματιδίων που απελευθερώνονται από τους κόκκους της γύρης, το μέγεθος της γύρης, την ποσότητα γύρης που διαχέεται από το φυτό κ.α.
Άλλα αλλεργιογόνα είναι: ακάρεα σκόνης, τρίχες γάτας, σκύλου, αλόγου (η αλλεργιογόνος δράση οφείλεται σε μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στις τρίχες), κ.α.
Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες κινδύνου;
Ένας ασθενής με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό τοπικών ή άλλων αλλεργικών καταστάσεων, είναι πολύ πιο πιθανό να εκδηλώσει εποχική αλλεργική ρινίτιδα.
Έχει επίσης παρατηρηθεί, πως οι άνδρες επηρεάζονται περισσότερο από τις γυναίκες.
Συμβουλές στο φαρμακείο για την αποφυγή των αλλεργιογόνων
Στο σπίτι
-Τακτικός καθαρισμός και αέρισμα των χώρων
-Αποφυγή επαφής στο σπίτι, με χαλιά, μαλακά παιχνίδια κ.λπ.
-Πλύσιμο κλινοσκεπασμάτων δύο φορές το μήνα στους 60°C
-Αποφυγή επαφής με κατοικίδια ζώα ή περιορισμός πρόσβασής τους στα υπνοδωμάτια και το σαλόνι, ειδικά αν υπάρχει ιστορικό αλλεργιών.
Στους εξωτερικούς χώρους
Η έκθεση στη γύρη είναι δύσκολο να εξαλειφθεί εντελώς, ωστόσο μπορεί να περιοριστεί. Συμβουλεύστε τους ασθενείς σας να αποφεύγουν την επαφή με τη γύρη, να κρατούν τα παράθυρα κλειστά τη νύχτα, την περίοδο της άνοιξης, να αποφεύγουν να βγαίνουν στη μέση της ημέρας όταν ο καιρός είναι ξηρός και ζεστός και η πυκνότητα γύρης είναι σημαντική.
Γενικές συμβουλές
Γενικά, όποια και αν είναι η αλλεργία, καλό είναι να αποφεύγεται το κάπνισμα, καθώς μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματά της.
Σε περίπτωση αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, συνίσταται η αφαίρεση των φακών επαφής και μη χρήση τους, όσο τα μάτια είναι ερεθισμένα. Η εφαρμογή φυσιολογικού ορού μπορεί να ανακουφίσει προσωρινά τα συμπτώματα.
Τι είναι τα δερματικά τεστ αλλεργίας;
Το δερματικό τεστ αλλεργίας περιλαμβάνει την εναπόθεση μιας σταγόνας εκχυλίσματος αλλεργιογόνου διά νυγμού στο δέρμα (skin prick test). Σε περίπτωση αλλεργίας, προκαλείται αντίδραση τύπου κνίδωσης (η ισταμίνη χρησιμοποιείται ως θετικός μάρτυρας).
Καθότι τα αντιισταμινικά αναστέλλουν τη δερματική αντίδραση με το αλλεργιογόνο (κνησμός, ερύθημα, βλατίδα), θα πρέπει να σταματά η χρήση τους τουλάχιστον 4 ημέρες πριν από το τεστ.
Τι είναι η απευαισθητοποίηση (ή ειδική ανοσοθεραπεία);
Η ειδική απευαισθητοποίηση μέσω υπογλώσσιας οδού, περιλαμβάνει την εναπόθεση κάτω από τη γλώσσα προοδευτικά αυξανόμενων δόσεων αλλεργιογόνου διαλύματος, προκειμένου να μειωθεί η εξαρτώμενη από IgE ανοσοαπόκριση.
Η διαδικασία πραγματοποιείται σε διάστημα αρκετών μηνών. Λόγω του κινδύνου αναφυλακτικής αντίδρασης, η διαδικασία επιβλέπεται από έμπειρους γιατρούς.
Τα προϊόντα συμβουλής
Για ρινική έκπλυση
Οι ρινικές εκπλύσεις απομακρύνουν τις εκκρίσεις αλλά και τα αλλεργιογόνα που εγκαθίστανται στη ρινική οδό. Συνιστάται αλατούχο ή ισοτονικό διάλυμα θαλασσινού νερού ή θαλασσινού νερού εμπλουτισμένο με μαγγάνιο, που ενισχύει τον ρινικό βλεννογόνο έναντι αλλεργιογόνων.
Εάν υπάρχει ρινική συμφόρηση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα υπερτονικό διάλυμα.
Από του στόματος θεραπείες
Τα αντιισταμινικά (ανταγωνιστές των Η1 υποδοχέων) 2ης γενιάς, εμποδίζουν τη δράση της ισταμίνης. Μεταξύ των φαρμάκων που συνιστώνται στο φαρμακείο, βρίσκουμε την σετιριζίνη ή λοραταδίνη.
Δρουν σε ρινική καταρροή, φτάρνισμα, κνησμό και λίγο λιγότερο σε ρινική συμφόρηση. Είναι καλά ανεκτά και όχι πολύ καταπραϋντικά.
Η ψευδοεφεδρίνη είναι ένας αγγειοσυσταλτικός παράγοντας που δρα αποτελεσματικά στη ρινική συμφόρηση, αλλά οι ανεπιθύμητες ενέργειες της είναι αρκετές: καρδιαγγειακές (αρτηριακή υπέρταση, στηθάγχη), νευρολογικές (σπασμοί, διαταραχές συμπεριφοράς, ακόμη και εγκεφαλικό επεισόδιο), διέγερση, αϋπνία, αίσθημα παλμών, πονοκέφαλοι … Προσέξτε επίσης τις αντενδείξεις και τις αλληλεπιδράσεις φαρμάκων.
Τοπικές θεραπείες για ρινίτιδα
Τα τοπικά κορτικοστεροειδή, με την αντιφλεγμονώδη δράση τους, δρουν στη ρινόρροια, το φτέρνισμα και τη ρινική συμφόρηση. Μπορούν να συνδυαστούν με από του στόματος αντιισταμινικά για πιο σοβαρά συμπτώματα.
Μετά από 3 έως 10 ημέρες θεραπείας, στο 60- 90% των ασθενών τα συμπτώματα έχουν εξαλειφθεί. Ενημερώστε τον ασθενή ότι το αποτέλεσμα δεν είναι άμεσο: χρειάζονται λίγες ημέρες για να επιτευχθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Ενδέχεται να προκληθεί ερεθισμός ή ξηρότητα της μύτης, ή και επίσταξη. Ο κίνδυνος συστημικών επιδράσεων είναι περιορισμένος αλλά δεν αποκλείεται.
Τοπικές θεραπείες για επιπεφυκίτιδα
Εάν η αλλεργική επιπεφυκίτιδα σχετίζεται με αλλεργική ρινίτιδα, συνιστάται πλύση των ματιών ακολουθούμενη από χορήγηση οφθαλμικών σταγόνων αντιισταμινικού.
Για ν’ αποφευχθεί η αλλεργιογόνος δράση των συντηρητικών (όπως το χλωριούχο βενζαλκόνιο), επιλέγονται οφθαλμικές σταγόνες σε εφάπαξ δόσεις ή χωρίς συντηρητικά.
Ολιγοθεραπεία
Το μαγγάνιο χρησιμοποιείται για την ενίσχυση του ρινικού βλεννογόνου έναντι των αλλεργιογόνων και γενικότερα, ενεργώντας κατά της κυτταρικής και ιστικής βλάβης οξειδωτικού τύπου που προκαλείται από αλλεργιογόνα.
Βασιλική Τσαντήλα, Φαρμακοποιός
