Να εμβολιαστώ ή όχι κατά της γρίπης; Μια σκέψη που απασχολεί πολλούς και μια ερώτηση που καλούμαστε να απαντήσουμε καθημερινά στα φαρμακεία μας αυτή την περίοδο.
Στην επικείμενη χειμερινή περίοδο αναμένεται υψηλή μεταδοτικότητα και συνύπαρξη της γρίπης και του κορονοϊού ταυτόχρονα. Η σωστή ενημέρωση του κοινού και τα γρήγορα αντανακλαστικά διάγνωσης και θεραπείας, είναι τα σημαντικότερα όπλα.
Παθοφυσιολογία
Οι ιοί της γρίπης ανήκουν στην οικογένεια ορθομυξοβιδών του γένους Influenza. Διακρίνονται σε υποτύπους που ορίζονται από τις επιφανειακές πρωτεΐνες τους, την ημαγλουτινίνη (15 γνωστοί τύποι H1 έως H15) και τη νευραμινιδάση (9 γνωστοί τύποι N1 έως N9).
Ερωτήσεις & Απαντήσεις
Τι γνωρίζουμε για τους υποτύπους του ιού της γρίπης;
Τα αντιγόνα επιφανείας χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση των ιών σε τρεις τύπους: Α, Β και C. Οι ιοί τύπου Α και Β, είναι υπεύθυνοι για τις ετήσιες επιδημίες γρίπης, αλλά μόνο οι ιοί τύπου Α είναι οι συχνότεροι και μολυσματικοί, προκαλώντας επιδημίες γρίπης.
Ο ιός τύπου C φαίνεται να συνδέεται με την εμφάνιση σποραδικών κρουσμάτων. Με βάση τα επιφανειακά αντιγόνα τους, οι εμπλεκόμενοι υπότυποι, υπεύθυνοι για την ετήσια γρίπη, χαρακτηρίζονται ως H1, H2, H3 και N1 ή N2.
Η εμφάνιση ενός νέου υποτύπου προκαλεί επιδημία, εξ ου και η ανάγκη προσαρμογής της φόρμουλας του εμβολίου κατά της γρίπης κάθε χρόνο.
Πώς μεταδίδεται ο ιός;
Οι ιοί της γρίπης, μεταδίδονται με σταγονίδια που εκπέμπονται από βήχα ή φτέρνισμα. Ωστόσο, επιβιώνουν για περιορισμένο χρονικό διάστημα σε αντικείμενα και στα χέρια, γι’ αυτό η τήρηση των κανόνων υγιεινής, ο καλός εξαερισμός και η απολύμανση των χώρων και των αντικειμένων με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή, μειώνει την πιθανότητα διάδοσης του ιού.
Ο ψυχρός καιρός και ο συγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους ευνοούν τη μετάδοση της γρίπης.
Για πόσο χρονικό διάστημα είμαστε μεταδοτικοί;
Ο ιός της γρίπης μπορεί να είναι μεταδοτικός πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Η περίοδος επώασης (μεταξύ της λοίμωξης από τον ιό και των πρώτων συμπτωμάτων) κυμαίνεται μεταξύ 24 και 48 ωρών. Ο ασθενής συνεχίζει να είναι μεταδοτικός για μια μέση περίοδο έξι ημερών, μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.
Η κορύφωση της μεταδοτικής ικανότητας υπολογίζεται πως είναι τη δεύτερη μέρα.
Ποια η διαφορά μεταξύ κοινού κρυολογήματος και γρίπης;
Το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από αναπνευστικούς ιούς (parafluenzas, rhinoviruses κ.α.), διαφορετικούς από αυτούς που ευθύνονται για την γρίπη.
Τα συμπτώματα είναι παρόμοια, αλλά στο κοινό κρυολόγημα επηρεάζουν κυρίως το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, είναι ηπιότερα και μικρότερης διάρκειας.
Η κλινική εικόνα των ασθενών εξελίσσεται ευνοϊκά σε λίγες ημέρες, ελλείψει επιπλοκών. Εν αντιθέσει, η γρίπη μπορεί να προκαλέσει σοβαρότερη νόσηση και επιπλοκές, πιθανόν επικίνδυνες για τη ζωή των ασθενών.
Η εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων μετά την μόλυνση είναι συνήθως άμεση. Τα βασικότερα συμπτώματα είναι υψηλός πυρετός (39 °C), έντονος πονοκέφαλος και ρίγη που συνοδεύονται από αρθραλγία και μυαλγία.
Η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, παραμένει επίσης ένα χαρακτηριστικό της γρίπης. Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι το έντονο αίσθημα κόπωσης λόγω της εξασθένησης του οργανισμού που παραμένει για αρκετές ημέρες μετά το πέρας των συμπτωμάτων.
Δυστυχώς οι διαφορές δεν είναι πάντα ευδιάκριτες γι’ αυτό και οι ομάδες υψηλού κινδύνου απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
Υπάρχουν άλλα συμπτώματα γρίπης;
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να συνδέονται με τη γρίπη, περιλαμβάνουν: αυξημένο καρδιακό παλμό (ταχυκαρδία), έλλειψη όρεξης, έντονοι πονοκέφαλοι και πόνος στα μάτια που σχετίζονται με φωτοευαισθησία.
Μερικοί ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν πεπτικές διαταραχές.
Κάθε χρόνο, τα συμπτώματα που εκδηλώνονται από την ετήσια γρίπη, ποικίλλουν ανάλογα με το ιικό στέλεχος που είναι υπεύθυνο για την επιδημία.
Η νόσηση από αυτόν τον ιό με πολύ ήπια ή ακόμα και καθόλου συμπτώματα δεν είναι ασυνήθιστη. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η μειοψηφία των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί από γρίπη θα αναπτύξουν τη συμπτωματολογία της, ενώ άλλοι θα βιώσουν μειωμένες επιπτώσεις ακόμη και αν είναι ανεμβολίαστοι.
Πώς μπορούν να εξηγηθούν αυτές οι διαφορές συμπτωμάτων;
Ορισμένα άτομα έχουν καλύτερη άμυνα, είτε έμφυτα, είτε επειδή ο οργανισμός τους έχει ήδη αντιμετωπίσει τον ιό και έχει αναπτύξει αντισώματα. Το γεγονός του εμβολιασμού ή όχι, μπορεί επίσης να εξηγήσει μια περισσότερο ή λιγότερο σοβαρή εκδήλωση της γρίπης.
Οι μηχανισμοί άμυνας διερευνώνται επί του παρόντος, ώστε να διαπιστωθεί ποιες ιδιαιτερότητες του ανοσοποιητικού είναι αυτές που κάνουν τον οργανισμό να αντιστέκεται καλύτερα στον ιό.
Ποιες είναι οι ομάδες υψηλού/αυξημένου κινδύνου;
– Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
– Έγκυες, θηλάζουσες, και λεχώνες
– Άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) >40 kg/m2
– Εργαζόμενοι σε χώρους υγείας και κλειστοί πληθυσμοί (στρατεύσιμοι, τρόφιμοι κ.α.)
– Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με βρέφη μικρότερα των 6 μηνών ή ασθενείς που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου επιπλοκών από τη γρίπη.
– Ασθενείς με ιστορικό ενός ή παραπάνω από τα παρακάτω νοσήματα: Άσθμα, ΧΑΠ και λοιπές χρόνιες πνευμονοπάθειες, ανοσοκαταστολή ή/και μεταμόσχευση οργάνου, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφροπάθεια, χρόνια ηπατοπάθεια, νευρολογικά νοσήματα και χρόνια καρδιακά νοσήματα
Ποιες είναι οι φαρμακευτικές θεραπείες έναντι της γρίπης;
Τις περισσότερες φορές, η γρίπη «κάνει τον κύκλο της». Η θεραπεία βασίζεται στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, την ξεκούραση και την ενίσχυση του οργανισμού.
Σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου και σε ασθενείς που παρουσιάζουν έντονη συμπτωματολογία, ο θεράπων ιατρός μπορεί να χορηγήσει αναστολείς της νευραμινιδάσης.
Η οσελταμιβίρη, αντιικό φάρμακο της κατηγορίας που χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση της γρίπης, ελαττώνει τη διάρκεια των συμπτωμάτων και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών και την πιθανότητα νοσηλείας, εφόσον χορηγηθεί στις δύο πρώτες ημέρες των συμπτωμάτων.
Η χορήγησή της απαιτεί ιατρική συνταγή για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας από τον ιό λόγω λανθασμένης χρήσης.
Ποιες είναι οι συμπωματικές θεραπείες όταν έχουμε γρίπη;
Για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, θεραπεία αναφοράς αποτελεί η παρακεταμόλη. Τα ΜΣΑΦ (όπως η ιβουπροφαίνη) είναι εξίσου χρήσιμα στην καταστολή του πυρετού, ειδικά στις πιο ανθεκτικές περιπτώσεις και μπορούν να συνδυαστούν με ασφάλεια με την παρακεταμόλη.
Επίσης, αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την μυαλγία, η οποία συνήθως οφείλεται στον σχηματισμό μικροφλεγμονών σε όλο το σώμα. Ο βήχας ανακουφίζεται από κατασταλτικά σιρόπια.
Τα ρινικά αποσυμφορητικά μπορούν να απελευθερώσουν την αναπνοή του ασθενούς. Είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται στους ασθενείς ότι η χρήση τους πρέπει να είναι ολιγοήμερη για να μην προκληθεί φαρμακευτική ρινίτιδα.
Υπάρχουν συμπληρώματα διατροφής που μπορούν να βοηθήσουν;
Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται οι συνδυασμοί βιταμινών, βοηθώντας στην αποφυγή σωματικής εξάντλησης. Συμπληρώματα βιταμίνης C ή acerola είναι απαραίτητα για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Για την ενίσχυση της άμυνας σε δεύτερο επίπεδο, ενδείκνυνται η πρόπολη, το μέλι και ο βασιλικός πολτός. Χορηγούμενα από το στόμα σε επαρκείς ποσότητες, ορισμένα στελέχη προβιοτικών μπορούν να ενισχύσουν επίσης τους αμυντικούς μηχανισμούς.
Πώς γίνεται η διάγνωση και πόσο ακριβή είναι τα διαγνωστικά τεστ για τη γρίπη;
Η διάγνωση της γρίπης είναι ουσιαστικά κλινική, βασιζόμενη στα συμπτώματα και στην εξέταση του ασθενούς. Οι πρόσθετες εξετάσεις είναι συνήθως περιττές και προορίζονται για ειδικές περιπτώσεις.
Τα γρήγορα διαγνωστικά τεστ για τη γρίπη παρέχουν πληροφορίες άμεσα και δύναται να προσδιορίσουν τους ιογενείς τύπους (γρίπη Α και Β). Επίσης, υπάρχουν τεστ που διαχωρίζουν τον ιό της γρίπης από την Covid-19.
Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή και καλή δειγματοληψία για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα ψευδούς αρνητικού αποτελέσματος.
Πώς αναμένεται να εξελιχθεί η φετινή χειμερινή περίοδος;
Τα στοιχεία των χωρών του νότιου ημισφαιρίου, στο οποίο η περίοδος γρίπης 2022 ολοκληρώνεται, κατέγραψαν πρώιμη και ραγδαία αύξηση κρουσμάτων και νοσηλειών, ιδίως σε παιδικές ηλικίες.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εντατικοποίηση των προγραμμάτων του αντιγριπικού εμβολιασμού. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ενημέρωση του ΕΟΔΥ, τη θερινή περίοδο’22 καταγράφθηκαν 174 κρούσματα γρίπης, αριθμός που είναι σχεδόν 5 φορές μεγαλύτερος από τη θερινή περίοδο του 2019 που ήταν η τελευταία προ πανδημίας.
Αν και ασφαλείς προβλέψεις δεν μπορούν να γίνουν, αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με τη συνεχόμενη κυκλοφορία του κορονοϊού προεξοφλούν ότι η φετινή χειμερινή περίοδος θα πιέσει σημαντικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τα φαρμακεία θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην έγκαιρη διάγνωση και περίθαλψη των ασθενών.
Νικόλαος Μανέτας, Φαρμακοποιός, MSc International Health Management
