Ο αριθμός των συμπληρωμάτων διατροφής για παιδιά αυξάνεται όλο και περισσότερο στα ράφια των φαρμακείων αφού σκευάσματα όπως ζελεδάκια, σιρόπια, κάψουλες κ.λπ., πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, προβάλλονται παντού, για την κάλυψη των αναγκών των παιδιών.
Πότε όμως χρειάζονται πραγματικά;
Από την τόνωση του ανοσοποιητικού, τη βελτίωση του ύπνου μέχρι και την ανακούφιση από τους κολικούς, οι ενδείξεις των συμπληρωμάτων διατροφής για παιδιά, καλύπτουν συνεχώς νέες ανάγκες. Με την υπόσχεση του οφέλους αλλά και την ελκυστική τους συσκευασία, τα συμπληρώματα διατροφής καταναλώνονται πλέον από το 20% των παιδιών. Απώτερος σκοπός τους είναι να συμπληρώσουν μια κανονική δίαιτα και να αποτελέσουν συμπυκνωμένη πηγή θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτική ή φυσιολογική επίδραση.
Τα συμπληρώματα διατροφής έχουν μόνο ισχυρισμούς διατροφής ή υγείας, ενώ οι θεραπευτικοί ισχυρισμοί απαγορεύονται. Υπόκεινται σε αυστηρούς ευρωπαϊκούς κανονισμούς σχετικά με την παρασκευή και την εμπορία τους. Στην Ευρώπη, υπάρχει αυστηρό πρωτόκολλο ως προς τις δοσολογίες των περιεχόμενων βιταμινών και μετάλλων, ενώ επιτρέπονται μόνο συμπληρώματα διατροφής που προορίζονται για παιδιά ηλικίας άνω των 3 ετών.
Μια ρυθμιζόμενη σύνθεση και χρήση
Η σύσταση των συμπληρωμάτων διατροφής ποικίλλει σε σημαντικό βαθμό, ανάλογα με τα συστατικά τους αφού στο εμπόριο κυκλοφορούν πολλά που εξειδικεύονται για κάθε ανάγκη του οργανισμού των παιδιών (π.χ. προβιοτικά, με βιταμίνες, μέταλλα κ.λπ.).
Γενικότερα, ο κίνδυνος κακής χρήσης των διατροφικών συμπληρωμάτων που προορίζονται για παιδιά, είναι πανταχού παρών και για αυτό το λόγο θα πρέπει οι γονείς να διαβάζουν προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης, πριν χορηγήσουν στα παιδιά οποιαδήποτε ποσότητα από αυτά ενώ παράλληλα, θα πρέπει να αποφεύγουν τη μακροχρόνια χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων στα παιδιά, όπως επίσης και την συνδυαστική χρησιμοποίηση πολλών, διαφορετικών συμπληρωμάτων διατροφής, περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο υπερδοσολογίας και εμφάνισης παρενεργειών.
Σύμφωνα με μελέτες, έχουν αναφερθεί αρκετά περιστατικά με παιδιά που εμφάνισαν ανεπιθύμητα συμπτώματα ύστερα από τη λήψη μεγαλοδόσεων από διατροφικά συμπληρώματα.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν περιστατικά υπερασβεστιαιμίας σε βρέφη εξαιτίας της υπερπρόσληψης συμπληρωματικής βιταμίνης D, καθώς και φαινόμενα διάβρωσης των δοντιών και ευθραυστότητας των οστών, ύστερα από την υπερπρόσληψη συμπληρωμάτων με φθόριο.
Πότε θα πρέπει να χορηγούνται συμπληρώματα διατροφής;
Από τη βρεφική ηλικία έως την εφηβεία, οι διατροφικές ανάγκες ποικίλλουν και καλύπτονται από μια ισορροπημένη και επαρκή διατροφή. Ακόμη και σε καταστάσεις δίαιτας, όπου η διατροφή είναι συγκεκριμένη, δεν απαιτείται συστηματική χορήγηση συμπληρωμάτων.
Σε ποιες ομάδες παιδιών καθίσταται αναγκαία η χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων για τη διόρθωση τυχόν ανεπαρκειών ή ελλείψεων σε θρεπτικά συστατικά;
- Παιδιά που υποβάλλονται σε μη ισορροπημένες δίαιτες, όπως είναι οι χορτοφαγικές ή οι vegan δίαιτες, οι οποίες αποκλείουν βασικές ομάδες τροφίμων, μπορεί να παρουσιάζουν ελλείψεις σε ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα, με αποτέλεσμα να χρειάζονται τακτική αναπλήρωση για την επίτευξη των διατροφικών στόχων.
- Βρέφη και μικρά παιδιά με διατροφική νεοφοβία ή επιλεκτικότητα, τα οποία αρνούνται να δοκιμάσουν καινούργια τρόφιμα ή επιλέγουν να καταναλώνουν μόνο συγκεκριμένες τροφές, αποκλείοντας τρόφιμα που παλαιότερα κατανάλωναν. Για παράδειγμα, πολλά παιδιά αποφεύγουν την κατανάλωση λαχανικών εξαιτίας της «πικρής» τους γεύσης.
- Παιδιά και κυρίως έφηβοι, που ακολουθούν στερητικές και ανορθόδοξες δίαιτες, με στόχο να χάσουν κιλά ή να διατηρήσουν ένα χαμηλό σωματικό βάρος να αποκλείουν από τη διατροφή τους τροφές που θεωρούν «παχυντικές» και να καταναλώνουν πιο «διαιτητικές» τροφές.
- Παιδιά και έφηβοι που είναι αθλητές ή πρωταθλητές και ακολουθούν στερητικές δίαιτες σε συνδυασμό με σκληρές και πολύωρες καθημερινές προπονήσεις αφού η ενασχόληση με τον αθλητισμό και ιδίως με τον πρωταθλητισμό, πέρα από τα οφέλη που προσφέρει, δύναται να οδηγήσει σε σωματική εξάντληση και αυξημένη δαπάνη ενέργειας και θρεπτικών συστατικών, τα οποία εάν δεν αναπληρωθούν άμεσα από τη διατροφή πρέπει οι προπονητές να σκεφτούν τη συμπληρωματική χορήγησή τους.
Μικροθρεπτικά συστατικά που χρειάζονται συχνά συμπλήρωση κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία
Βιταμίνη D
Η συμπληρωματική χορήγηση της βιταμίνης D είναι αρκετά συχνή στην παιδική ηλικία, καθώς συνεισφέρει στην εξασφάλιση της βέλτιστης ανάπτυξης και την πρόληψη της ραχίτιδας.
Γίνεται με φάρμακα που συνταγογραφούνται από τον γιατρό, σε περίπτωση που κρίνεται απαραίτητο, και όχι με συμπληρώματα διατροφής, των οποίων οι δοσολογίες και οι προφυλάξεις χρήσης είναι διαφορετικές.
Ο βασικότερος ρόλος της βιταμίνης D είναι η αρωγή στην απορρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου και η χορήγησή της γίνεται έπειτα από σύσταση του παιδιάτρου.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ενδείκνυται η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D, όταν για παράδειγμα η πρόσληψή της είναι ανεπαρκής (π.χ. σε βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά) ή όταν υπάρχει κάποια παθολογική κατάσταση που δεν επιτρέπει την πρόσληψη και την απορρόφηση των απαιτούμενων επιπέδων βιταμίνης D (π.χ. σε ηπατική ή νεφρική νόσο, νόσο του Crohn κ.λπ.).
Φθόριο
Το φθόριο αποτελεί ένα ιχνοστοιχείο που συνδέεται με το σμάλτο των δοντιών και αποτρέπει την εμφάνιση τερηδόνας.
Τα συμπληρώματα διατροφής με φθόριο είναι απαραίτητα μόνο σε παιδιά που εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο για την εκδήλωση τερηδόνας, ειδικά όταν έχουν συγχρόνως και άλλες διατροφικές ανεπάρκειες, όπως ανεπάρκεια της βιταμίνης D.
Βιταμίνη Κ
Η βασικότερη λειτουργία της Βιταμίνης Κ στον οργανισμό είναι η συμμετοχή στην πήξη του αίματος αλλά και στη δέσμευση του ασβεστίου.
Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει πως η χορήγηση της βιταμίνης Κ, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με βιταμίνη D3, παρέχει σημαντικά οφέλη στον οργανισμό.
Και οι 2 αυτές βιταμίνες είναι λιποδιαλυτές και συνεργάζονται ώστε να μεταβολίσουν το ασβέστιο στον οργανισμό, ενεργοποιώντας χρήσιμες πρωτεΐνες.
Η βιταμίνη D3 βελτιώνει σημαντικά την απορρόφηση του ασβεστίου, ενώ η βιταμίνη Κ2 το κατανέμει στους ιστούς.
Προβιοτικά
Αναφορικά με τα προβιοτικά, μερικά από αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν περιστασιακά για την πρόληψη ή τη μείωση ορισμένων συμπτωμάτων, ειδικά των πεπτικών.
Ορισμένα στελέχη, όπως ο Lactobacillus reuteri, μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση των γαστρεντερικών διαταραχών σε βρέφη με κολικούς.
Άλλα πάλι βακτήρια, αποτρέπουν την εμφάνιση διάρροιας κατά τη λήψη αντιβιοτικών (Saccharomyces boulardii) ή μειώνουν τη διάρκεια ενός διαρροϊκού επεισοδίου (Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus casei, κ.λπ.).
Τα προβιοτικά στελέχη χορηγούνται επίσης, σε συνδυασμό με βιταμίνες και μέταλλα, σε συμπληρώματα διατροφής που δρουν στο ανοσοποιητικό σύστημα, με στόχο την τόνωση του οργανισμού.
Αυτά τα προϊόντα είναι συχνά περιζήτητα από γονείς κουρασμένων ή τακτικά άρρωστων παιδιών κατά τη χειμερινή περίοδο.
Προσοχή σε περιπτώσεις που χορηγούνται συμπληρώματα χωρίς ιατρική συμβουλή
Ειδικά αναφερόμενοι στα παιδιά, είναι σημαντικό να δίνονται τα σωστά συμπληρώματα για τις σωστές ενδείξεις και ανάγκες.
Μπορούμε να συστήσουμε ορισμένα συμπληρώματα με βάση βιταμίνες και μέταλλα, όταν το παιδί φαίνεται κουρασμένο, έχει πρόβλημα συγκέντρωσης ή είναι επιρρεπές σε ιώσεις. Ωστόσο, πρέπει να επιλέγονται συμπληρώματα με βιολογικά συστατικά, χωρίς χημικά πρόσθετα ή συνθετικά γλυκαντικά.
Είναι επιτακτική ανάγκη να αναζητείται πάντα η ιατρική συμβουλή πριν χορηγηθεί στο παιδί κάποιο συμπλήρωμα διατροφής.
Ορισμένες υπερβολικές δόσεις, ειδικά σε βιταμίνες Α και D, μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες στην υγεία του.
Συμπερασματικά
Η αυτοθεραπεία με συμπληρώματα διατροφής εξακολουθεί να αντενδείκνυται στα παιδιά λόγω του κινδύνου υπερδοσολογίας συνεπώς η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής στα παιδιά, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, έπειτα από τη συμβουλή του γιατρού και θα πρέπει να συνιστώνται μόνο συνθέσεις συμπληρωμάτων διατροφής χωρίς πρόσθετα και ζάχαρη, με τήρηση της προβλεπόμενης δοσολογίας και της διάρκειας χορήγησης.
Μόνο τα συμπληρώματα διατροφής που προορίζονται για παιδιά ηλικίας άνω των 3 ετών πρέπει να εγκρίνονται και να λαμβάνουν θετική γνωμοδότηση από τις αρχές πριν διατεθούν στην αγορά.
Η επισήμανση των συμπληρωμάτων είναι απαραίτητη και οι ισχυρισμοί που γίνονται για αυτά, οφείλουν να σέβονται την υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών που ενδέχεται να τα καταναλώσουν.
Ιωάννα Πυλαρινού, Διατροφολόγος – Διαιτολόγος
