Η εκδήλωση οξέος πόνου στη μέση, μία κατάσταση που συνήθως ονομάζεται «λουμπάγκο», είναι ένα αρκετά συχνό πρόβλημα, για την ανακούφιση του οποίου πολλοί ασθενείς επισκέπτονται το φαρμακείο.
Είναι απαραίτητο λοιπόν να γνωρίζετε πότε θα πρέπει να παραπέμψετε τον ασθενή γρήγορα στον γιατρό ή να προτείνετε τη χρήση αναλγητικών. Φυσικά, και η παροχή των κατάλληλων συμβουλών είναι απαραίτητη!
Οι ερωτήσεις σας
Ερώτηση 1η: Ποια είναι τα συμπτώματά σας;
Γυναίκα 50 ετών: «Ο άντρας μου πονάει έντονα στη μέση, στο ύψος των νεφρών! Μπορείτε να μου δώσετε κάτι δυνατό;».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Πώς έγινε αυτό; Έπεσε; Έχει κάποια χρόνια νόσο;»
Γυναίκα 50 ετών: «Όχι… πρέπει να χτύπησε τακτοποιώντας το γκαράζ!»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Ποια είναι ακριβώς τα συμπτώματά του;»
Γυναίκα 50 ετών: «Πονάει στο κάτω μέρος της πλάτης του, όταν κινείται. Μου είπε επίσης ότι έχει πρόβλημα κατά την ούρηση…»
Ο οξύς πόνος στη μέση είναι συνήθως ήσσονος σημασίας και πολύ συχνός. Ωστόσο, η αναζήτηση και άλλων στοιχείων είναι επιτακτική ανάγκη, ώστε να παραπεμφθεί ο ασθενής στον γιατρό, χωρίς καθυστέρηση: πρόσφατο τραύμα (πτώση κ.λπ.), πόνος που επαναλαμβάνεται τη νύχτα ή δεν ανακουφίζεται από την ανάπαυση στο κρεβάτι, πυρετός (υποψία λοιμώδους νόσου), αλλά και ερεθισμός στα κάτω άκρα (κάτω από το γόνατο) ή/και κινητικές ή αισθητηριακές διαταραχές και διαταραχές ούρησης που μαρτυρούν νευρική βλάβη.
Τα τελευταία (δυσουρία, κατακράτηση ούρων κ.λπ.), δύνανται να χρειαστούν ακόμη και επείγουσα χειρουργική επέμβαση (κίνδυνος μη αναστρέψιμης νευρολογικής βλάβης).
Ερώτηση 2η: Για ποιον είναι η αγωγή;
Άνδρας 40 ετών: «Έχω αυτά τα δύο φάρμακα (παρακεταμόλη και ιβουπροφαίνη). Ποιο είναι το πιο αποτελεσματικό για τον πόνο στη μέση;»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Είναι για εσάς;»
Άνδρας 40 ετών: «Όχι, είναι για τη γυναίκα μου. Νιώθει έναν πόνο στη μέση της…»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Θυμάμαι πως είναι έγκυος. Έτσι δεν είναι;»
Άνδρας 40 ετών: «Ναι… αλλά μόλις 2 μηνών».
Τα ΜΣΑΦ και η ασπιρίνη, θα πρέπει να αποφεύγονται κατά τους πρώτους πέντε μήνες της κύησης (θα μπορούσαν να προκαλέσουν αποβολές και αιμορραγίες) και αντενδείκνυνται αυστηρά από την αρχή του 6ου μήνα (κίνδυνος νεφρικής και καρδιοπνευμονικής βλάβης), ανεξάρτητα από την οδό χορήγησης.
Τους πρώτους πέντε μήνες της εγκυμοσύνης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο εάν αποδειχθούν απαραίτητα, στη χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και για τη μικρότερη δυνατή διάρκεια.
Στην αυτοθεραπεία, η ασθενής θα πρέπει να κατευθύνεται προς εναλλακτικές και ήπιες λύσεις όπως η παρακεταμόλη ή εάν είναι απαραίτητο κωδεΐνη, εκτός από την τελευταία, όταν πλησιάζει ο τοκετός (πιθανό στερητικό σύνδρομο σε νεογνά, σε υψηλές δόσεις).
Δεδομένου ότι ο πόνος στη μέση είναι συχνός κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, είναι σημαντικό να προειδοποιήσετε τις έγκυες γυναίκες.
Ερώτηση 3η: Παρακολουθείστε για κάποια συγκεκριμένη παθολογία;
Άνδρας 60 ετών: «Η γυναίκα μου έχει πόνους στην πλάτη και στη μέση από χθες. Ήμασταν στον δρόμο… ίσως να συνέβη λόγω της οδήγησης. Τι μπορεί να πάρει για να ανακουφιστεί;»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Ακολουθεί κάποια αγωγή;»
Άνδρας 60 ετών: «Ναι, παίρνει κορτιζόνη για την πολυαρθρίτιδα…»
Κατά τη λήψη ανοσοκατασταλτικής θεραπείας (μακροχρόνια λήψη κορτικοστεροειδών, ανοσοκατασταλτικών όπως: μεθοτρεξάτη, αζαθειοπρίνη, anti-TNF άλφα, κ.λπ.) απαιτείται ιατρική συμβουλή για τον αποκλεισμό πιθανής λοιμώδους αιτίας που μπορεί να προκαλεί πόνο.
Σε περίπτωση ύπαρξης οστεοπόρωσης, η επίσκεψη στον γιατρό αποτελεί επίσης επιτακτική ανάγκη για την αναζήτηση σπονδυλικού κατάγματος.
Ερώτηση 4η: Γνωρίζετε ποια είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση;
Γυναίκα 55 ετών: «Έχετε οσφυϊκές ζώνες; Ο άντρας μου πονάει πολύ στη μέση!».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Έχει κάνει κάτι μέχρι στιγμής για να ανακουφιστεί;»
Γυναίκα 55 ετών: «Έχει μείνει στο κρεβάτι και προσπαθεί να μην κινείται, εδώ και λίγες μέρες»
Ο κοινός πόνος στη μέση είναι καλοήθης και η ανάπαυση στο κρεβάτι δεν είναι απαραίτητη. Αντίθετα, αν αποδειχθεί απαραίτητο (σημαντικός πόνος), η ανάπαυση αυτή, πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο σύντομη (3 ημέρες το πολύ), καθώς ευνοεί την εξέλιξη χρόνιας οσφυαλγίας.
Η αναλγητική θεραπεία στοχεύει ακριβώς στη γρήγορη ανακούφιση, ώστε ο ασθενής να μπορέσει να ξαναρχίσει τις δραστηριότητές του το συντομότερο δυνατό, εντός των ορίων που επιτρέπει ο πόνος.
Εάν ο πόνος επιμείνει περισσότερο από 3 έως 4 εβδομάδες, είναι απαραίτητο να ενημερωθεί ο γιατρός, ώστε να αποφευχθεί η επιδείνωση της κατάστασης.
Η απαραίτητη θεραπεία
Ο πόνος στη μέση, αν και εντοπίζεται στο κάτω μέρος της πλάτης, αρκετές φορές αντανακλά και σε άλλα σημεία. Συνήθως εντείνεται κατά τις καθημερινές δραστηριότητες και βελτιώνεται με την ανάπαυση.
Οι περισσότεροι πόνοι στη μέση είναι «κοινοί», χωρίς να σχετίζονται με λοιμώδεις, φλεγμονώδεις νόσους, όγκους ή κατάγματα.
Μερικοί από τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου, είναι: η δισκοπάθεια, η μεταφορά βαρέων φορτίων, η κακή στάση του σώματος, κ.λπ.
Ο οξύς πόνος στη μέση βελτιώνεται μέσα σε λίγες ημέρες έως ένα μήνα στις περισσότερες περιπτώσεις. Η υποξεία οσφυαλγία ωστόσο μπορεί να διαρκέσει 1 έως 3 μήνες.
Πέραν των 3 μηνών, μιλάμε για χρόνια οσφυαλγία (5 έως 10% των ασθενών).
Παρακεταμόλη
Αποτελεί το συχνότερα χρησιμοποιούμενο αναλγητικό φάρμακο. Η παρακεταμόλη αντενδείκνυται σε σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία, ενώ η μέγιστη ημερήσια δόση είναι 3 g/ημέρα, εάν φυσικά δεν υπάρχει ήπια έως μέτρια ηπατική ανεπάρκεια, χρόνιος αλκοολισμός ή σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια και το βάρος δεν είναι <50 kg.
Σε ό,τι αφορά τις αλληλεπιδράσεις, θα πρέπει να δίνεται προσοχή στη συγχορήγηση με αντιπηκτικά, εάν η δόση γίνει 4 g/ημέρα για τουλάχιστον 4 ημέρες (παρακολούθηση INR).
ΜΣΑΦ (ιβουπροφαίνη, κετοπροφαίνη), ασπιρίνη
Η χρήση τους ενδείκνυται όταν ο πόνος είναι έντονος, ειδικά σε νεαρούς ενήλικες χωρίς κάποια γνωστή παθολογία στο πεπτικό.
Συχνές ανεπιθύμητες δράσεις, είναι οι εξής: γαστραλγία, πεπτικά έλκη, εξάνθημα, επιδείνωση άσθματος, κίνδυνος κατακράτησης, οίδημα, νεφρική ανεπάρκεια.
Αντενδείκνυνται σε ασθενείς με ιστορικό κρίσης άσθματος που προκλήθηκε από ΜΣΑΦ ή ασπιρίνη, πεπτικό έλκος, σοβαρή ηπατική, νεφρική ή καρδιακή ανεπάρκεια, αλλά και σε έγκυες γυναίκες από την αρχή του 6ου μήνα (πρέπει να αποφεύγεται και πριν).
Δύνανται να αλληλοεπιδράσουν με άλλα ΜΣΑΦ, αντιπηκτικά και τη μεθοτρεξάτη >20 mg/εβδομάδα. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στη συγχορήγηση με διουρητικά.
Κωδεΐνη
Χρησιμοποιείται σε δεύτερη φάση, μετά την παρακεταμόλη. Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες, είναι η δυσκοιλιότητα, η ναυτία, ο έμετος, η υπνηλία, η αναπνευστική καταστολή, και ο μακροχρόνιος εθισμός.
Αντενδείκνυται στο άσθμα και την αναπνευστική ανεπάρκεια. Συχνές αλληλεπιδράσεις με αλκοόλ, μορφίνη, ηρεμιστικά ή αγχολυτικά φάρμακα (αυξημένη υπνηλία).
Τοπικά ΜΣΑΦ ή μυοχαλαρωτικά
Δεν χρησιμοποιούνται συχνά, λόγω κινδύνου υπερευαισθησίας ή φωτοευαισθησίας. Ωστόσο, τα επιθέματα που παράγουν θερμότητα στην περιοχή, δρουν ευεργετικά.
Οσφυϊκές ζώνες: Συμβάλλουν στην πρόληψη υποτροπών, σε ορισμένες καταστάσεις.
Μαλάξεις (από οστεοπαθητικό): επιταχύνουν την ανάρρωση, ειδικά εάν εκτελούνται εγκαίρως.
Φυσικοθεραπεία: Συνήθως προτιμάται στη διαχείριση της χρόνιας οσφυαλγίας.
Συμβουλές
Η παρατεταμένη ανάπαυση στο κρεβάτι, πρέπει να αποφεύγεται. Για να περιοριστούν οι υποτροπές, θα πρέπει να εντοπίζονται εγκαίρως οι παράγοντες για την εκδήλωση του πόνου (σπονδυλικές προσπάθειες, στάση κατά την εργασία, κ.λπ.), να διατηρείται η πλάτη σε σωστή θέση και να αποφεύγεται η μεταφορά βαρέων φορτίων.
Συμβουλεύστε τους ασθενείς να εντάσσουν τη σωματική δραστηριότητα στην καθημερινότητά τους, για να δυναμώνουν τους μυς, αλλά και να προσέχουν την υπερβολική αύξηση του βάρους.
Ολίνα Ηλιάδου, MSc Clinical Pharmacologist, MBA in Pharmacy Management, MPharm
