Του κ. Μιχαήλ Πετρίδη και της κ. Αλίκης Πελετίδη
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 17 Μαΐου, αναδεικνύεται η ανάγκη για ευαισθητοποίηση, πρόληψη και έγκαιρη διαχείριση μιας «σιωπηλής» αλλά εξαιρετικά επικίνδυνης κατάστασης: της αρτηριακής υπέρτασης. Η υπέρταση παραμένει ένας από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα παγκοσμίως και συχνά εξελίσσεται χωρίς εμφανή συμπτώματα, γεγονός που την καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνη.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας [1], περίπου 1 στους 3 ενήλικες πάσχει από υπέρταση, με το 46% να μην έχει ποτέ διαγνωστεί, το 42% να λαμβάνει θεραπεία και μόλις το 21% να έχει ικανοποιητικά ελεγχόμενη πίεση [2]. Τα στοιχεία αυτά αντικατοπτρίζονται και στην Ελλάδα, όπου η εθνική επιδημιολογική μελέτη EMENO [3] (2013–2016) έδειξε ότι σχεδόν το 40% των ενηλίκων είναι υπερτασικοί, με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά μη διάγνωσης (31,8% των περιπτώσεων) ή μη ικανοποιητικού ελέγχου της κατάστασης (35,1% των περιπτώσεων). Στην Κύπρο, σύμφωνα με το προφίλ υπέρτασης του ΠΟΥ για το 2023 [4], περίπου 235.000 ενήλικες ηλικίας 30–79 ετών πάσχουν από υπέρταση. Από αυτούς, μόνο το 33% έχουν ικανοποιητικά ελεγχόμενη πίεση, ενώ το 65% είναι διαγνωσμένοι και το 55% λαμβάνουν θεραπεία. Παρόμοια εικόνα παρατηρείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με το 22% των πολιτών άνω των 15 ετών να αναφέρουν υψηλή αρτηριακή πίεση, και χώρες όπως η Κροατία, η Λετονία και η Ουγγαρία να εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά [5].
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του κοινοτικού φαρμακοποιού είναι πιο κρίσιμος από ποτέ. Ως επαγγελματίας υγείας με καθημερινή, άμεση επαφή με τον πληθυσμό, ο φαρμακοποιός συμβάλλει σημαντικά στην πρώιμη ανίχνευση της υπέρτασης, προσφέροντας δωρεάν μετρήσεις αρτηριακής πίεσης, καταγράφοντας αυξημένες τιμές, και ενθαρρύνοντας την περαιτέρω ιατρική αξιολόγηση. Παράλληλα, μπορεί να αναλάβει ενεργό ρόλο στη βελτίωση της συμμόρφωσης των ασθενών με τη φαρμακευτική τους αγωγή — ένας τομέας όπου τα ποσοστά παραμένουν χαμηλά, επηρεάζοντας αρνητικά την έκβαση της νόσου.
Η υπηρεσία ανίχνευσης και διαχείρισης της υπέρτασης από τα κοινοτικά φαρμακεία είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς συμβάλλει ουσιαστικά στην πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων και στη διατήρηση της υγείας του πληθυσμού. Οι φαρμακοποιοί, μέσω της καθοδήγησης, της ενημέρωσης και της ενίσχυσης της συμμόρφωσης, διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την υπέρταση, τους παράγοντες κινδύνου και τη σημασία της συνεχούς παρακολούθησης.
Για να είναι αποτελεσματική αυτή η συμβολή, είναι απολύτως αναγκαίο να διασφαλιστεί η συνεχιζόμενη, επικαιροποιημένη κλινική εκπαίδευση των φαρμακοποιών, ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν τέτοιου είδους υπηρεσίες με επιστημονική επάρκεια και ασφάλεια. Τα κοινοτικά φαρμακεία αποτελούν πυρήνες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και θα πρέπει να υποστηριχθούν θεσμικά και εκπαιδευτικά, ώστε να ενσωματώσουν πλήρως υπηρεσίες πρόληψης και διαχείρισης χρόνιων νοσημάτων, όπως η υπέρταση, στο καθημερινό τους έργο.
Η εξατομικευμένη συμβουλευτική, η χρήση εργαλείων ανίχνευσης και αξιολόγησης της φαρμακευτικής συμμόρφωσης, όπως το ερωτηματολόγιο Morisky Medication Adherence Scale (MMAS-8), η παρακολούθηση της τακτικής προμήθειας των φαρμάκων, καθώς και η δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με τον ασθενή, καθιστούν τον φαρμακοποιό έναν βασικό σύμμαχο στην ενίσχυση της θεραπευτικής συνέπειας.
Η Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης είναι μια ευκαιρία για ενημέρωση και δράση. Είναι επίσης υπενθύμιση ότι η πρόληψη και η διαχείριση της υπέρτασης απαιτεί διεπιστημονική συνεργασία. Σε αυτό το πλαίσιο, η ενεργοποίηση και η συνεχιζόμενη εκπαίδευση των φαρμακοποιών αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για την προαγωγή της δημόσιας υγείας.
[1]. World Health Organization. First WHO report details devastating impact of hypertension and ways to stop it. 2023 Sep 19. Available from: https://www.who.int/news/item/19-09-2023-first-who-report-details-devastating-mpact-of-hypertension-and-ways-to-stop-it
[2]. NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC). Worldwide trends in hypertension prevalence and progress in treatment and control from 1990 to 2019: a pooled analysis of 1201 population-representative studies with 104 million participants. Lancet. 2021;398(10304):957-980. doi: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)01330-1.
[3]. Stergiou GS, Menti A, Kalpourtzi N, Gavana M, Vantarakis A, Chlouverakis G, et al. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in Greece: EMENO national epidemiological study. J Hypertens. 2021;39(5):1034–1039. doi: https://doi.org/10.1097/HJH.0000000000002714.
[4]. World Health Organization. Hypertension country profiles 2023: Cyprus. Geneva: WHO; 2023. Available from: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/country-profiles/hypertension/hypertension-2023/hypertension_cyp_2023.pdf?download=true
[5]. Eurostat. 22% of people in the EU have high blood pressure. 2021 Sep 29. Available from: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/edn-20210929-1
Αλίκη Πελετίδη, Επίκουρη Καθηγήτρια Φαρμακευτικής Πρακτικής, Συντονίστρια Προγράμματος Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Μιχαήλ Πετρίδης, Αναπληρωτής Λέκτορας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Πρόγραμμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
