Βαριά, κουρασμένα και πρησμένα πόδια, σύμπτωμα που εκδηλώνεται συχνότερα την περίοδο του καλοκαιριού και που για την ομάδα του φαρμακείου στόχος είναι να προτείνει τα κατάλληλα προϊόντα ανακούφισης, εντοπίζοντας μια κατάσταση που ίσως να είναι σοβαρή και παραπέμποντας στον γιατρό για να δώσει συμβουλές για τη διευκόλυνση της φλεβικής κυκλοφορίας μακροπρόθεσμα.
Ορισμοί και παθοφυσιολογικός μηχανισμός
Βαριά πόδια: Αντανακλώνται μέσα από ένα αίσθημα κόπωσης και βάρους με συμπτώματα αρχικά, συνήθως ήπια, ωστόσο τείνουν να επανεμφανίζονται ή και σταδιακά να εντείνονται.
Φλεβο – λεμφική ανεπάρκεια: Αποτελεί διαταραχή της φλεβικής και λεμφικής κυκλοφορίας και η χρόνια μορφή της ορίζεται ως δυσλειτουργία της φλεβικής επιστροφής στα κάτω άκρα με πιο καθιερωμένες κλινικές εκδηλώσεις, αυτές του πόνου, ποδιών που είναι βαριά, του οιδήματος και του μυρμηγκιάσματος.
Η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια, αποδιδόμενη κυρίως στις συνθήκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, ορίζεται ως η πάθηση κατά την οποία το φλεβικό σύστημα αδυνατεί ή δυσκολεύεται να επιστρέψει τον όγκο του αίματος από την περιφέρεια στην καρδιά.
Με άλλα λόγια, το αίμα λιμνάζει στα άκρα, οδηγώντας σε μία μεγάλη αύξηση του λεμφικού φορτίου, οδηγώντας στον αντίστοιχο σχηματισμό οιδημάτων.
Κιρσοί: Συνιστούν τις διατεταμένες φλέβες, ορατές μέσα από το δέρμα του ποδιού, οι οποίες έχουν απωλέσει τη φυσιολογική τους διάμετρο, έχουν διογκωθεί σημαντικά και καθίστανται έντονα ψηλαφητές στο πόδι.
Διακρίνονται σε πρωτοπαθείς (απουσία προφανούς αιτίας), και σε δευτεροπαθείς, ως απόρροια φλεβικής θρόμβωσης, συνεχούς εξωτερικής πίεσης, τραύματος, ή φλεγμονώδους διεργασίας.
Φλεβίτιδα: Φλεγμονή του φλεβικού τοιχώματος και απόφραξη της φλέβας από θρόμβο.
Γίνεται διάκριση μεταξύ επιφανειακής φλεβίτιδας, παραφλεβίτιδας και βαθιάς φλεβίτιδας.
Η κύρια επιπλοκή της φλεβίτιδας είναι η πνευμονική εμβολή, η οποία μπορεί να αποβεί αρκετά σοβαρή ή ακόμα και θανατηφόρα.
Αίτια εκδήλωσης συμπτωμάτων
Η κύρια αιτία όλων των ανωτέρω είναι κληρονομική, ταυτόχρονα όμως η πάθηση μπορεί να επιδεινωθεί εξαιτίας και άλλων παραγόντων όπως η ηλικία, το υπερβολικό βάρος, οι ορμονικές διαταραχές, ο ευρύτερος τρόπος ζωής και η περιβαλλοντική θερμοκρασία.
Επιπρόσθετα, φλεβική ανεπάρκεια εμφανίζεται και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μία κατάσταση που συνδέεται με τις ορμονικές αλλαγές και την απότομη αύξηση του βάρους, το οποίο συμπιέζει τις κοιλιακές φλέβες.
Κατηγοριοποίηση βάσει των κλινικών εκδηλώσεων
Η κατάσταση αυτή, εκδηλώνεται κυρίως στις γυναίκες, ενώ ταυτόχρονα κατηγοριοποιείται σε τέσσερα επίπεδα, ανάλογα με τη σοβαρότητά της.
- Κατηγορία μηδέν (0): αντιστοιχεί και περιγράφει τις δευτερεύουσες εκδηλώσεις,
- Κατηγορία ένα (1): περιγράφει μία ήπια φλεβική ανεπάρκεια, που αφορά τις επιφανειακές φλέβες με πιθανότητα να παρατηρείται και οίδημα.
- Κατηγορίες δύο, τρία (2,3): αφορούν μέτριες έως σοβαρές καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από την παρουσία πιο σοβαρών κλινικών διαταραχών, όπως κιρσών και ελκών.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και η ταξινόμηση CEAP (κλινική, αιτιολογική, ανατομική, παθοφυσιολογική), η οποία χρήζει ευρύτερης εφαρμογής, περιλαμβάνει 7 στάδια (C0-C6) και περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια την εξέλιξη της νόσου.
Η συμβουλευτική, θεραπευτική αγωγή στο φαρμακείο έχει 3 στόχους:
- Την ανακούφιση της κυκλοφορικής δυσφορίας που εκδηλώνεται με βαριά και κουρασμένα πόδια.
- Τη συμβουλή και προώθηση καθημερινών συμπεριφορών που δεν θα επιδεινώσουν το πρόβλημα.
- Την αναγνώριση μίας κατάστασης που χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης με παραπομπή στον γιατρό.
Αποκλείστε τον κίνδυνο φλεβίτιδας
Η φλεβίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί με αίσθημα βάρους, ωστόσο σχετίζεται και με άλλα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου του πόνου και της θερμότητας στην περιοχή.
Παρατηρώντας τα συμπτώματα αυτά, ο ασθενής πρέπει να παραπεμφθεί στον γιατρό.
Οι πληθυσμιακές ομάδες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, είναι:
- Άτομα με χρόνια φλεβική ανεπάρκεια συνοδευόμενη από κιρσούς.
- Άτομα με ιστορικό φλεβίτιδας.
- Άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση και ακινητοποιήθηκαν.
- Άτομα που λαμβάνουν από του στόματος αντισυλληπτικά (ειδικά από του στόματος αντισυλληπτικά 3ης και 4ης γενιάς).
Οι συμβουλές «κλειδιά» προς τους ασθενείς:
- Αποφυγή πολύ στενών ρούχων (ειδικά παντελονιών).
- Παπούτσια με τακούνια ή αντίθετα, παπούτσια που είναι πολύ επίπεδα, θα πρέπει επίσης να αποφεύγονται.
- Συνιστάται να μην υπερθερμαίνεται το σπίτι, να αποφεύγονται τα πολύ ζεστά ντους ή τα λουτρά και η παρατεταμένη έκθεση στη θερμότητα (ήλιος).
- Συνιστάται η ανύψωση των ποδιών περίπου 10cm για άμεση ανακούφιση από το αίσθημα βάρους.
- Κινητοποίηση των κάτω άκρων είναι σημαντική, μέσω της βάδισης ή της σωματικής δραστηριότητας για την ενεργοποίηση της φλεβικής επιστροφής.
Τα προϊόντα συμβουλής
Για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, η ομάδα του φαρμακείου διαθέτει διάφορες κατηγορίες προϊόντων: καλσόν και κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης, από του στόματος και τοπικά φλεβοτονικά, φυτικά προϊόντα, αλλά και ομοιοπαθητικά σκευάσματα.
Προϊόντα διαβαθμισμένης συμπίεσης
Βασιζόμεαη σε μία μηχανική διαδικασία, τα προϊόντα αυτά αποτελούν θεραπευτική λύση πρώτης γραμμής, τόσο λόγω της αποτελεσματικότητας, όσο και της ασφαλούς χρήσης τους.
Οι επιφανειακές φλέβες υποβάλλονται σε πίεση που ασκείται από το προϊόν, η οποία αυξάνει από τον αστράγαλο στον μηρό (κάλτσα ή καλσόν), και από τον αστράγαλο στο γόνατο (κάλτσα).
Κορυφαίοι κατασκευαστές προϊόντων διαβαθμισμένης συμπίεσης σχεδιάζουν και αναπτύσσουν νέες σειρές, συνδυάζοντας την αισθητική με το θεραπευτικό όφελος.
Επιπλέον, αυτά τα προϊόντα καθιστούν δυνατή την προσαρμογή στους τρόπους ένδυσης και αποτελούν μία αποτελεσματική επιλογή, άξια προτεινόμενη στον χώρο του φαρμακείου.
Οι κύριες αντενδείξεις για τη χρήση των προϊόντων διαβαθμισμένης συμπίεσης, είναι οι αποφρακτικές αρτηριακές παθήσεις, η μη αντιρροπούμενη καρδιακή ανεπάρκεια και οι δερματικές λοιμώξεις.
Η εφαρμογή των προϊόντων αυτών, θα πρέπει να συνοδεύεται από συμβουλές για τη σωστή χρήση, όσον αφορά τη συντήρηση, τον καθαρισμό, καθώς και τη σωστή εφαρμογή.
Ο ασθενής θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η κάλτσα/καλσόν έχει φορεθεί σωστά, χωρίς ζάρες.
Φλεβοτονικά φυτικά προϊόντα
Τα φυτικά προϊόντα έχουν σημαντική θέση στη διαχείριση της φλεβικής ανεπάρκειας και των σχετικών συμπτωμάτων.
Η κόκκινη άμπελος, η λαγομηλιά (butcher’s-broom), το γλυκό τριφύλλι (melilotus officinalis) κ.α., είναι μερικά από τα φυτά που χρησιμοποιούνται ευρέως σε προϊόντα φλεβοτονικά, λόγω της σύνθεσής τους.
Είναι πλούσια σε πολυφαινόλες, συμπεριλαμβανομένων φλαβονοειδών και ταννινών, ενώσεις που διαθέτουν σημαντικές αγγειοπροστατευτικές και φλεβοτονικές ιδιότητες και λειτουργούν ενισχύοντας τον τόνο των φλεβικών τοιχωμάτων, ενώ παράλληλα μειώνουν τη διαπερατότητα των τριχοειδών αγγείων.
Τα φυτικά αυτά σκευάσματα μπορούν να ληφθούν από του στόματος (κάψουλες, πόσιμα διαλύματα, δισκία), αλλά και να εφαρμοστούν τοπικά, ως τζελ για μασάζ.
Τα περισσότερα προϊόντα που εφαρμόζονται τοπικά, χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τις κάλτσες/καλσόν διαβαθμισμένης συμπίεσης για μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας.
Φλεβοτονικά ενεργά συστατικά
Τα κύρια φλεβοτονικά και αγγειοπροστατευτικά δραστικά συστατικά που βρίσκονται στα χορηγούμενα από του στόματος σκευάσματα, είναι η εσπεριδίνη (φυσικός γλυκοζίτης φλαβανόνης που απαντάται στα εσπεριδοειδή) και η διοσμίνη (ημισυνθετικό φάρμακο – τροποποιημένη εσπεριδίνη- μέλος της οικογένειας των φλαβονοειδών), μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλα δραστικά συστατικά φλαβονοειδών.
Ομοιοπαθητική: Witch–hazel (Hamamelis)
Το ομοιοπαθητικό φάρμακο που συνιστάται για την ανακούφιση των βαριών ποδιών, είναι το Witch-hazel ή Hamamelis, που λαμβάνεται πολλές φορές την ημέρα και συνιστάται για διαταραχές του κυκλοφορικού των κάτω άκρων.
Όλγα- Ιωάννα Λιόλιου, MSc, Κλινική Φαρμακοποιός
