Στρες, υπερκόπωση, χαμηλή ενέργεια, χειμερινές ιώσεις… Αποτελεί συχνό φαινόμενο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι ασθενείς να επισκέπτονται το φαρμακείο, αναζητώντας μία λύση κατά της κούρασης ή κάποιο προϊόν φυτοθεραπείας για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού.
Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες πληροφορίες που θα πρέπει να γνωρίζουμε, πριν συστήσουμε κάποιο προϊόν! Ας δούμε μερικές διερευνητικές ερωτήσεις που είναι απαραίτητες, για την παροχή της κατάλληλης συμβουλής.
Οι ερωτήσεις σας
Ερώτηση 1η: Αντιμετωπίζετε κάποιο πρόβλημα υγείας;
Γυναίκα 35 ετών: «Θα ήθελα ένα προϊόν με echinacea. Μου είπαν πως είναι αποτελεσματικό για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Έχετε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα υγείας; Παίρνετε κάποιο φάρμακο;»
Γυναίκα 35 ετών: «Ναι, έχω λύκο. Παίρνω υδροξυχλωροκίνη».
Η echinacea είναι ένα φυτό που έχει ανοσοδιεγερτικές ιδιότητες in vitro. Προληπτικά, δεν συνιστάται σε ασθενείς που πάσχουν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα (λύκος κ.λπ.) ή σε περίπτωση ανοσοκαταστολής (καρκίνος, anti-TNF alfa κ.λπ.).
Εναλλακτικά, ο ασθενής μπορεί να κατευθυνθεί σε συμπληρώματα διατροφής με βάση την πρόπολη ή τον βασιλικό πολτό, για παράδειγμα.
Άνδρας 40 ετών: «Θα ήθελα ένα σιρόπι με βασιλικό πολτό και πρόπολη για τον γιο μου. Η γυναίκα μου άκουσε πως είναι αποτελεσματικό ενισχυτικό του ανοσοποιητικού».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Παρουσίασε ποτέ ο γιος σας αλλεργική αντίδραση στο τσίμπημα της μέλισσας;»
Άνδρας 40 ετών: «Ναι, το περασμένο καλοκαίρι. Γιατί ρωτάτε;»
Η πρόπολη και ο βασιλικός πολτός δεν θα πρέπει να συνιστώνται σε ασθενείς με αλλεργία σε προϊόντα μέλισσας ή τσιμπήματα μέλισσας.
Γενικά, η πρόπολη, αλλά και η echinacea είναι αλλεργιογόνα και πρέπει να συστήνονται με προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό αλλεργίας και σε ασθματικούς ασθενείς. Προτιμήστε τις πολυβιταμίνες, ενδεχομένως σε συνδυασμό με προβιοτικά.
Ερώτηση 2η: Παίρνετε άλλα φάρμακα;
Γυναίκα 60 ετών: «Διάβασα πως το ginseng ενισχύει εξαιρετικά τον οργανισμό και εξαφανίζει την κούραση! Ισχύει κάτι τέτοιο;»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Ναι ισχύει. Είναι για σας;»
Γυναίκα 60 ετών: «Όχι, είναι για τον άντρα μου. Νιώθει πολύ κουρασμένος τον τελευταίο καιρό».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Λαμβάνει κάποιο άλλο φάρμακο πέρα από την αντιυπερτασική του αγωγή; Έχει αλλάξει ο γιατρός τη δόση του αντιυπερτασικού πρόσφατα;»
Γυναίκα 60 ετών: «Ναι! Την αύξησε!».
Το ginseng μπορεί να προκαλέσει αυξημένη αρτηριακή πίεση και ταχυκαρδία. Η χρήση του δεν συνιστάται σε ασθενείς με καρδιοπάθεια ή σε άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση, ιδιαίτερα μη σταθεροποιημένη.
Γυναίκα 40 ετών: «Θα ήθελα ένα συμπλήρωμα διατροφής με μαγνήσιο και βιταμίνη Β6».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Είναι για εσάς;»
Γυναίκα 40 ετών: «Ναι!».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Παίρνετε άλλα φάρμακα;»
Γυναίκα 40 ετών: «Ναι, τελειώνω μια αντιβίωση για την ουρολοίμωξη που αντιμετώπισα… νορφλοξασίνη, νομίζω».
Τα άλατα σιδήρου, μαγνησίου, ασβεστίου και ψευδαργύρου μπορούν να επηρεάσουν ορισμένες θεραπείες (φθοριοκινολόνες, κυκλίνες, διφωσφονικά, λεβοντόπα κ.λπ.).
Παρόλο που στα συμπληρώματα διατροφής, υπάρχουν σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις απ’ ότι σε φάρμακα (αντιόξινα, φάρμακα με βάση τον σίδηρο, κ.λπ.), είναι πιθανές οι αλληλεπιδράσεις, γι’ αυτό και θα πρέπει να συστήνεται ένα μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 ωρών μεταξύ της λήψης τους και του φαρμάκου, ώστε να μην επηρεαστεί (μειωθεί) η απορρόφηση του τελευταίου.
Ερώτηση 3η: Γνωρίζετε πώς λαμβάνεται το σκεύασμα;
Άνδρας 30 ετών: «Θα ήθελα ένα συμπλήρωμα διατροφής με ginseng και καφεΐνη».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Υπάρχουν συμπληρώματα με ginseng και καφεΐνη… ωστόσο, θα ήθελα πρώτα να σας ρωτήσω, κοιμάστε καλά την περίοδο αυτή;»
Άνδρας 30 ετών: «Όχι ιδιαίτερα».
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Θα σας συμβούλευα να λαμβάνετε τα δισκία το πρωί και μόνο για λίγες μέρες!»
Τα τονωτικά που συνδυάζουν ginseng και καφεΐνη (περίπτωση ορισμένων «ενισχυτικών» σκευασμάτων) μπορεί να προκαλέσουν αϋπνία, ανησυχία ή ακόμα και ευερεθιστότητα.
Συνιστάται να λαμβάνονται το πρωί, μόνο όταν χρειάζεται και για μικρό χρονικό διάστημα. Γενικά, δεν πρέπει να υπερβαίνονται οι 2 έως 4 εβδομάδες πρόσληψης για βιταμίνες και μέταλλα, 8 εβδομάδες για την echinacea και 2 έως 3 μήνες για τα προσαρμογόνα φυτά.
Ερώτηση 4η: Παίρνετε κάποιο άλλο σκεύασμα;
Γυναίκα 30 ετών: «Θα ήθελα το συμπλήρωμα διατροφής Χ (παρέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία: φυλλικό οξύ, ιώδιο, σίδηρο κ.λπ. για γυναίκες από την προ σύλληψη έως την εγκυμοσύνη).
Είμαι ενός μηνός έγκυος και νιώθω εξαντλημένη!»
ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: «Σας έχει προτείνει ο γυναικολόγος σας κάποιο συμπλήρωμα;»
Γυναίκα 30 ετών: «Ναι, αλλά μόνο φυλλικό οξύ».
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, συνιστάται συστηματική λήψη συμπληρωμάτων με βιταμίνη Β9 (φυλλικό οξύ) κατά το πρώτο τρίμηνο (καθώς και τους 2 μήνες πριν από τη σύλληψη) και, ανάλογα με την περίπτωση, σε συνδυασμό με βιταμίνη D.
Τα σκευάσματα που προορίζονται για έγκυες γυναίκες περιέχουν βιταμίνες και μέταλλα, συμπεριλαμβανομένου του φυλλικού οξέος στις συνιστώμενες δόσεις (400 μg την ημέρα) και της βιταμίνης D (10 μg την ημέρα).
Για να αποφευχθεί οποιαδήποτε υπερβολική πρόσληψη που θα ήταν άχρηστη ή ακόμα και επικίνδυνη (βιταμίνη Α συγκεκριμένα), ελέγχετε συστηματικά αν γίνεται λήψη άλλων συμπληρωμάτων παράλληλα.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε πριν προτείνουμε κάποιο σκεύασμα;
Εφόσον η κόπωση προέκυψε πρόσφατα και αποτελεί μεμονωμένο σύμπτωμα, τότε ως φαρμακοποιοί μπορούμε να προτείνουμε κάποιο σκεύασμα. Αρκεί πρώτα, να κάνουμε διάλογο με τον ασθενή, ώστε να ανακαλύψουμε τα ακριβή αίτια, όπως η σωματική ή ψυχολογική υπερκόπωση, ανάρρωση μετά από ασθένεια, περιοριστική δίαιτα κ.λπ.
Η ιατρική συμβουλή είναι επιβεβλημένη όταν συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα (πόνος, πυρετός, ανεξήγητη απώλεια βάρους, δυσάρεστες σκέψεις) ή εάν η κόπωση εμφανίζεται ενώ προϋπάρχει κάποια παθολογία (καρκίνος ή αυτοάνοσα νοσήματα).
Βιταμίνες και μέταλλα
Βιταμίνες Β, βιταμίνη C, βιταμίνη D, μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρος… Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι πως δεν υπάρχουν πραγματικές ελλείψεις, αλλά ελλείμματα πρόσληψης (δίαιτες, μη ισορροπημένη διατροφή) ή αυξημένες ανάγκες (στρες, ανάρρωση).
Ανεπιθύμητες ενέργειες και προφυλάξεις: Με τη λήψη σιδήρου παρατηρούνται συνήθως πεπτικές διαταραχές όπως: δυσκοιλιότητα, κοιλιακό άλγος κ.λπ., ενώ με το μαγνήσιο, διάρροια κ.λπ.
Οι υψηλές δόσεις βιταμίνης C μπορεί να επηρεάσουν τις μικροβιολογικές εξετάσεις (δείκτες μέτρησης ούρων για την ανίχνευση ουρολοίμωξης, γλυκοζουρία κ.λπ.), ενώ τα άλατα ψευδαργύρου, σιδήρου, μαγνησίου και ασβεστίου, θα πρέπει να αποφεύγονται εάν λαμβάνονται ταυτόχρονα με ορισμένες θεραπευτικές αγωγές (φθοριοκινολόνες, κυκλίνες, κ.λπ.).
Φυτικά συμπληρώματα
Το Ginseng (Panax ginseng), rhodiola, eleutherococcus (Siberian ginseng), είναι μερικά από τα πιο γνωστά. Διευκολύνουν την προσαρμογή του οργανισμού σε στρεσογόνες καταστάσεις.
Με τη λήψη υψηλών δόσεων ή το βράδυ, πιθανές είναι οι διαταραχές του ύπνου. Τα συμπληρώματα αυτά, δεν συνιστώνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και σε παιδιά ή εφήβους (από 12 ετών ή ακόμα και 18 ετών για ginseng).
Το ginseng και ο ελευθερόκοκκος δεν συνιστώνται σε περίπτωση κακώς ελεγχόμενης υπέρτασης.
Τα σκευάσματα με echinacea, δεν θα πρέπει να λαμβάνονται από παιδιά ηλικίας κάτω των 12 ετών, σε περιπτώσεις αυτοάνοσων νοσημάτων ή ανοσοκαταστολής και σε έγκυες γυναίκες.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται επίσης, σε περιπτώσεις ιστορικού αλλεργίας.
Τονωτικά και ψυχοδιεγερτικά
Η κατανάλωση ροφημάτων με καφεΐνη (καφές, τσάι, κόλα κ.λπ.) έχει ταχεία επίδραση στην τόνωση του οργανισμού και αύξηση της ενέργειας. Προσοχή! μπορεί να εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως: νευρικότητα, διέγερση, αίσθημα παλμών, άγχος, πιθανές διαταραχές ύπνου.
Αμινοξέα
Παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε περίπτωση κόπωσης μετά από σημαντική απώλεια βάρους ή σωματικό τραύμα (χειρουργική επέμβαση). Χρησιμοποιούνται ως θεραπεία για 15 ημέρες έως 3 εβδομάδες.
Επίσης, προτείνονται και χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πρόπολη, βασιλικός πολτός
Σκευάσματα που περιέχουν πρόπολη και βασιλικό πολτό, δεν θα πρέπει να λαμβάνονται από άτομα αλλεργικά στα προϊόντα μέλισσας ή σε τσιμπήματα μέλισσας.
Η πρόπολη είναι επίσης αλλεργιογόνο (προσοχή στα άτομα που παρουσιάζουν ευαισθησίες).
Συμβουλές
Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στην ανακούφιση από το στρες και το άγχος, ενώ παράλληλα βελτιώνει και την ποιότητα του ύπνου. Συμβουλεύστε τους ασθενείς σας στο φαρμακείο, να έχουν ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου και να κοιμούνται αρκετά.
Επιστήσατε την προσοχή τους στις υπερβολικά περιοριστικές δίαιτες που αποκλείουν αμυλούχα τρόφιμα ή πρωτεΐνες. Συμβουλεύστε και διερευνήστε την παράλληλη χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής, ώστε να αποφευχθεί περιττή υπερδοσολογία ή υπερβολική πρόσληψη.
Ολίνα Ηλιάδου, MSc Clinical Pharmacologist, MBA in Pharmacy Management, MPharm
