Πλέον στις μέρες μας, τα αντισταμινικά πρώτης γενιάς (H1) δεν επανδρώνονται ιδιαίτερα στη θεραπεία των αλλεργιών, λόγω των παρενεργειών που μπορεί να παρουσιάσουν.
Ωστόσο, η κατασταλτική και αντιχολινεργική τους δράση χρησιμοποιούνται για άλλες ενδείξεις.
Η ασφαλής χρήση τους λοιπόν, καθορίζεται από τα σωστά ερωτήματα που θέτονται από τους φαρμακοποιούς.
«Για ποιο λόγο θέλετε το συγκεκριμένο φάρμακο;»
– ΝΕΑΡΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ: Καλημέρα, θα ήθελα ένα σιρόπι προμεθαζίνης.
– ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Για ποιον το θέλετε; Ποιο είναι το πρόβλημα;
– ΝΕΑΡΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ : Είναι για τη μητέρα μου. Έχει αλλεργίες.
Η «ψυχαγωγική» χρήση των αντισταμινικών H1 (κυρίως της προμεθαζίνης) και των οπιούχων αντιβηχικών, εξελίσσεται σε μια νέα μόδα ανάμεσα στους νέους.
Κάθε φορά που κάποιος σας ζητά αντισταμινικά πρώτης γενιάς, οφείλετε να κάνετε έναν διάλογο για να εξασφαλίσετε τη σωστή χρήση του φαρμάκου.
Οι κίνδυνοι λανθασμένης λήψης μπορούν να οδηγήσουν σε μια πληθώρα ανεπιθύμητων ενεργειών όπως:
- Αποπροσανατολισμός
- Καρδιακή αρρυθμία
- Σπασμοί
- Αναστολή της αναπνοής
- Κώμα μέχρι και θάνατος
Σε περίπτωση που ο ασθενής-πελάτης αδυνατεί ή αρνείται να συζητήσει μαζί σας για το θέμα, αρνηθείτε να παρέχετε το φάρμακο.
Επιπλέον, τα αντιβηχικά αντισταμινικά H1 αντενδείκνυνται σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών.
Η αποτελεσματικότητα τους στα βρέφη δεν έχει αποδειχθεί, αλλά έχουν συσχετιστεί με σπασμούς και αναπνευστική καταστολή.
Απλά μέτρα αρκούν για να αντιμετωπιστεί ένας βήχας που παραμένει, με ρινική αποσυμφόρηση και τακτική ενυδάτωση.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ο βήχας υποχωρεί αυτόματα εντός 10-15 ημέρες.
Είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη η ηλικία των παιδιών πριν συσταθεί ένα αντιβηχικό αντισταμινικό και οι γονείς να ενημερωθούν πλήρως.
«Για ποιον είναι το φάρμακο;»
– ΚΥΡΙΑ 45 ΕΤΩΝ: Θα ήθελα ένα κουτί δοξυλαμίνης. Έχει άμεσα αποτελέσματα!
– ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Άρα είναι για εσάς, σωστά;
– ΚΥΡΙΑ 45 ΕΤΩΝ: Όχι, το θέλω για τον πατέρα μου. Δυσκολεύεται να κοιμηθεί… καταλαβαίνετε.
Τα αντισταμινικά Η1 πρώτης γενιάς με αντιχολινεργικές επιδράσεις θεωρούνται ακατάλληλα για τους ηλικιωμένους ( >75 ετών).
Μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές όπως διαταραχές της όρασης, ξηρότητα των εκκρίσεων, ουρολογικές ή καρδιακές διαταραχές, διαταραχές μνήμης, σύγχυση κ.α.
Προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας και ουρηθροπροστατικών διαταραχών απαγορεύουν τη χρήση τους.
Επιπλέον, η εμφάνιση υπνηλίας ή ζάλης αυξάνει τον κίνδυνο πτώσεων και καταγμάτων.
Σε περίπτωση διαταραχών του ύπνου, είναι προτιμότερο να παραπέμψτε τους ηλικιωμένους και τους συγγενείς τους σε γιατρό.
«Για ποιο λόγο το θέλετε;»
– ΝΕΑΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ: Γεια σας, θα ήθελα ένα χάπι διμενυδρινάτης.
– ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Θα πάτε κάποιο ταξίδι;
– ΝΕΑΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ: Βασικά, είμαι έγκυος και οι ναυτίες είναι αφόρητες.
Οι ναυτίες είναι πολύ συχνές στην αρχή της εγκυμοσύνης.
Παροτρύνετε τις εγκύους να συμβουλεύονται πάντα τον γιατρό ή τον γυναικολόγο τους πριν από τη λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου.
Ορισμένες διατροφικές αλλαγές, όπως ο καταμερισμός των γευμάτων, η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλά λιπαρά και η λήψη τζίντζερ μπορεί να είναι αρκετά για τις ναυτίες.
Εάν ο θεράπων ιατρός κρίνει πως είναι απαραίτητο, οι δραστικές ουσίες επιλογής είναι η δοξυλαμίνη και η μετοκλοπραμίδη (ανταγωνιστής της ντοπαμίνης).
Άλλοι αναστολείς H1 μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως η μεκλοζίνη ή η διφαινυδραμίνη, έπειτα από ιατρική παραπομπή.
«Παίρνετε άλλα φάρμακα παράλληλα;»
- ΑΝΔΡΑΣ 35 ΕΤΩΝ: Θα ήθελα ένα σιρόπι κατά του ξηρού βήχα.
- ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ: Παίρνετε ήδη κάτι άλλο ή θα ξεκινήσετε τώρα;
- ΑΝΔΡΑΣ 35 ΕΤΩΝ: Παίρνω κάποια χάπια που έχουν παρακεταμόλη και φαινιραμίνη, αλλά από χθες βήχω πολύ.
Τα συγκεκριμένα χάπια περιέχουν μηλεϊνική φαινιραμίνη, που είναι αντιαλλεργικός παράγοντας και μειώνει τις ρινικές εκκρίσεις, τη ρινική συμφόρηση, το δάκρυσμα των ματιών και το φτέρνισμα.
Μην ξεχνάτε πως η προμεθαζίνη και η φαινιραμίνη είναι αντισταμινικά πρώτης γενιάς.
Σε συνδυασμό των δραστικών ουσιών παρατηρείται πρόσθεση των περιφερικών αντιχολινεργικών επιδράσεων (π.χ. δυσκοιλιότητα, ξηρότητα του δέρματος και των βλεννογόνων κ.α.) και των κεντρικών επιδράσεων (π.χ. σύγχυση).
Ταυτόχρονα αυξάνονται και οι ηρεμιστικές επιδράσεις, με μεταβολή και της επαγρύπνησης, καθιστώντας λοιπόν επικίνδυνη την οδήγηση και τον χειρισμό μηχανημάτων (ειδικά στην αρχή της θεραπείας).
Η ταυτόχρονη λήψη αντισταμινικών H1 λοιπόν, πρέπει να αποφεύγεται.
Μπορείτε να προτείνετε μια συμπληρωματική προσέγγιση μέσω βοτανοθεραπείας ή αρωματοθεραπείας.
Ας θυμηθούμε…
Τα αντισταμινικά Η1 είναι αναστολείς των υποδοχέων Η1 της ισταμίνης.
Διακρίνουμε δύο γενιές αντισταμινικών Η1, που χαρακτηρίζονται από το φαρμακολογικό τους προφίλ και την ανοχή τους.
Οι παρενέργειες των αντισταμινικών πρώτης γενιάς έχουν περιορίσει τη χρήση τους σε περιπτώσεις αλλεργίας.
Αντίθετα, η κατασταλτική τους δράση χρησιμοποιείται για διαταραχές ύπνου και για τον ξηρό βήχα, ενώ η αντιχολινεργική δράση τους χρησιμοποιείται κατά της ναυτίας και των συμπτωμάτων του κρυολογήματος.
Τα αντισταμινικά της δεύτερης γενιάς χρησιμοποιούνται ευρέως για τις αλλεργίες, αφού δεν παρουσιάζουν χολινεργική δράση.
Έτσι αποτελούν την πρώτη επιλογή ως θεραπεία σήμερα για την αντιμετώπιση αλλεργικών συμπτωμάτων.
Αντενδείξεις
- Τα αντισταμινικά πρώτης γενιάς θεωρούνται ακατάλληλα για τους ηλικιωμένους λόγω της αντιχολινεργικής τους δράσης και του κινδύνου υπνηλίας και ζάλης.
- Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι προτιμότερο να αποφεύγεται η λήψη αντισταμινικών χωρίς ιατρική συμβουλή.
Προτείνετε την σετιριζίνη για αλλεργίες (αντισταμινικό Η1 δεύτερης γενιάς), τη δοξυλαμίνη για αϋπνία, τη μεκλοζίνη ή τη διφαινυδραμίνη για ναυτία. - Η χρήση σε παιδιά εξαρτάται από τη δραστική ουσία και την ένδειξη.
Για παράδειγμα, είναι δυνατή η λήψη των συγκεκριμένων φαρμάκων από την ηλικία των 2 ετών, για τον ξηρό βήχα και τη ναυτία και από 6 ετών για τη διμενυδρινάτη.
Κύριες Παρενέργειες
Οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν την υπνηλία και τις ατροπινίκες επιδράσεις λόγω της αντιχολινεργικής τους δράσης (π.χ. δυσκοιλιότητα, κατακράτηση ούρων, ξηροφθαλμία, οπτικές διαταραχές, γλαύκωμα κλειστής γωνίας, αίσθημα καρδιακών κολπικών παλμών, σύγχυση, ανησυχία).
- Φωτοευαισθησία από την αλιμεμαζίνη, την προμεθαζίνη και την οξομεμαζίνη.
- Διαταραχές καρδιακού ρυθμού από την αλιμεμαζίνη, την προμεθαζίνη και την υδροξυζίνη.
Προφυλάξεις
- Ο συνδυασμός αντισταμινικών αυξάνει την υπνηλία και τον κίνδυνο ατροπινικών επιδράσεων.
Ακόμη και η ταυτόχρονη χρήση τους με οποιαδήποτε ουσία που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπνηλίας, πρέπει να αποφεύγεται. - Ιδιαίτερη προσοχή κατά την οδήγηση, όταν έχουν ληφθεί τα φάρμακα αυτής της οικογένειας.
- Απαγορεύεται η παράλληλη λήψη τους με φάρμακα με αντιχολινεργική δράση (φάρμακα κατά του Πάρκινσον, για την ακράτεια ούρων κ.ά.)
Ευδοξία Γκαϊντατζή, Φαρμακοποιός
