Η αγορά φαρμάκων για απώλεια βάρους βρίσκεται σε εκρηκτική άνοδο, την ώρα που αναπτύσσεται μια υπόγεια αγορά αναβολικών και άλλων ουσιών ενίσχυσης της απόδοσης (Performance Enhancing Drugs – PEDs). Οι δύο αυτές κατηγορίες συναντώνται πλέον σε μια ανησυχητική τάση στον χώρο της γυμναστικής, γνωστή ως stacking, όπου τα άτομα — συχνά επηρεασμένοι από fitness influencers — συνδυάζουν ταυτόχρονα φάρμακα απώλειας βάρους και πεπτιδικά συμπληρώματα.
Το stacking αφορά τη χρήση πολλών τύπων πεπτιδίων, με στόχο την αύξηση μυϊκής μάζας, την καύση λίπους, την ενίσχυση της ενέργειας και την ταχύτερη αποκατάσταση. Η πρακτική εξαπλώνεται και όσοι την ακολουθούν λαμβάνουν τα πεπτίδια σε μορφή δισκίων, σκονών ή ακόμη και ενέσεων, αντί να περιορίζονται σε ένα μόνο σκεύασμα.
Η μία κατηγορία φαρμάκων καταστέλλει την όρεξη επιταχύνοντας την απώλεια βάρους, ενώ η άλλη αυξάνει γρήγορα τη μυϊκή μάζα μέσω συνθετικής τεστοστερόνης. Και τα δύο απαιτούν ιατρική συνταγή και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται συνδυαστικά χωρίς ιατρική καθοδήγηση.
Πρόσφατη έρευνα δείχει ότι οι συνδυαστικές θεραπείες με φυλετικές ορμόνες και του γλυκανόμορφου πεπτιδίου (GLP-1) ενδέχεται να έχουν θεραπευτική επίδραση στη μείωση του σωματικού βάρους για άτομα με ορμονικές ανισορροπίες και ιατρικές παθήσεις, όπως ο Διαβήτης τύπου 2.
Ωστόσο, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι ορισμένοι άνδρες συνδυάζουν τα δύο προϊόντα χωρίς ιατρική παρακολούθηση ή χωρίς να το χρειάζονται.
Η μαύρη αγορά
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται πως έχει αναπτυχθεί μια επικίνδυνη μαύρη αγορά για δημοφιλή φάρμακα απώλειας βάρους, όπως τα Ozempic, Wegovy και Mounjaro, εξαιτίας της υψηλής ζήτησης, των ελλείψεων και του κόστους. Αυτά τα παραποιημένα και μη αδειοδοτημένα προϊόντα κυκλοφορούν ευρέως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (TikTok, Instagram, Facebook), κέντρων αισθητικής, μη επαληθευμένων διαδικτυακών φαρμακείων και e-shops.
Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται και στα PEDs, όπως τεστοστερόνη, μεθανδροστενολόνη, νανδρολόνη, στανοζολόλη και οξυμεθολόνη. Παρότι ορισμένα διατίθενται μόνο με συνταγή, πολύ λίγοι πληρούν τις προϋποθέσεις για νόμιμη πρόσβαση και σε καμία περίπτωση δεν προορίζονται για γρήγορη αύξηση μυϊκής μάζας. Παρ’ όλα αυτά, η παράνομη χρήση στεροειδών συναντάται συστηματικά σε γυμναστήρια και χώρους άθλησης.
Έρευνα του Oxford Online Pharmacy σε 1.000 άνδρες που γυμνάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι 61% έχουν λάβει ή θα εξέταζαν το ενδεχόμενο να λάβουν αναβολικά στεροειδή, ποσοστό που αυξάνεται στο 75% για άνδρες 25–34 ετών. Το εύρημα αποτελεί αυξανόμενη απειλή δημόσιας υγείας η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις στις νεότερες ηλικίες.
Ο συνδυασμός των δύο ουσιών έχει αναδειχθεί σε σημαντικό νέο κίνδυνο, με όσους χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πρακτική να επιδιώκουν ταυτόχρονη γρήγορη απώλεια λίπους και αύξηση μυϊκής μάζας χωρίς να αντιλαμβάνονται τις δυνητικά επικίνδυνες και μακροχρόνιες επιπτώσεις.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι του stacking
Παραδοσιακά, το «stacking» θεωρούνταν κομμάτι της λογικής bulking–shredding στη fitness κοινότητα: εναλλαγή φάσεων όπου κάποιος χτίζει μάζα ή καίει λίπος, συνήθως χρησιμοποιώντας διαφορετικούς συνδυασμούς αναβολικών ή άλλων ενισχυτικών ουσιών για γρηγορότερα αποτελέσματα.
Με την εμφάνιση όμως των νέων φαρμάκων για απώλεια βάρους, το σκηνικό αλλάζει. Πληθαίνουν οι αναφορές στο διαδίκτυο που λένε ότι πλέον γίνεται να «χτίζεις» και να «στεγνώνεις» ταυτόχρονα, συνδυάζοντας τέτοια φάρμακα με ουσίες ενίσχυσης απόδοσης.
Από τη μία, υπάρχει εκτενής επιστημονική έρευνα που καταγράφει τις πιθανές παρενέργειες από τη χρήση PEDs, όπως μείωση της σπερματογένεσης, μόνιμη απώλεια μαλλιών, συναισθηματικές αλλαγές και αυξημένη επιθετικότητα. Από την άλλη, γνωρίζουμε λιγότερα για τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες της σεμαγλουτίδης, ενός σχετικά νέου φαρμάκου για την απώλεια βάρους. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και καιρό για τους κινδύνους της απότομης και υπερβολικής απώλειας βάρους, ενώ οι ανησυχίες αναθερμαίνονται καθώς η κατάχρηση φαρμάκων GLP-1 από μη εξουσιοδοτημένες εταιρείες αυξάνεται.
Η υπερβολική και γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως παγκρεατίτιδα, πέτρες στη χολή, απώλεια μυϊκής μάζας και αδυνάτισμα των οστών. Το να προσπαθεί κανείς να αποκτήσει μυϊκή μάζα ταυτόχρονα με την απώλεια λίπους μπορεί να προκαλέσει τεράστια πίεση στο μυοσκελετικό σύστημα και στην μεταβολική υγεία του ατόμου.
Ο ρόλος των φαρμακοποιών
Αν και τα PEDs δεν προκαλούν άμεση “ευφορία” όπως άλλες παράνομες ουσίες, τα αποτελέσματά τους μπορούν να προκαλέσουν εθισμό στους χρήστες, οι οποίοι συχνά δυσκολεύονται να σταματήσουν τη χρήση τους.
Για τους φαρμακοποιούς, είναι σημαντικό να θυμούνται ότι οι χρήστες στεροειδών για να πετύχουν συγκεκριμένα σωματικά αποτελέσματα μπορεί να επηρεάζονται από την αυξανόμενη δημοσιότητα γύρω από τα φάρμακα αδυνατίσματος και να τα παίρνουν και τα δύο, ταυτόχρονα ή το ένα μετά το άλλο. Είναι πιθανό να τα παίρνουν χωρίς συνταγή, οπότε δεν καταγράφονται πουθενά.
Η αναγνώριση των σημείων εθιστικής συμπεριφοράς πίσω από την κατάχρηση PEDs και φαρμάκων για την απώλεια βάρους είναι ζωτικής σημασίας. Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους χρήστες να αποκαλύψουν οποιαδήποτε παράνομη χρήση αυτών των φαρμάκων και να κατανοήσουν τα κίνητρα και τις δυσκολίες των χρηστών που οδηγούν σε αυτή τη συμπεριφορά. Με αυτές τις πληροφορίες, οι χρήστες μπορούν να καθοδηγηθούν και να υποστηριχθούν για να ζητήσουν πιο εξειδικευμένη επαγγελματική βοήθεια, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει υπηρεσίες εξάρτησης.
Με τη σωστή γνώση και κατανόηση των περίπλοκων κινήτρων και επιρροών, οι φαρμακοποιοί μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη γραμμή συμβουλευτικής για τους χρήστες PEDs και φαρμάκων απώλειας βάρους, προσφέροντας πληροφορίες για τη σωστή δοσολογία, τους κινδύνους της αγοράς μη εγκεκριμένων φαρμάκων, την παρακολούθηση και την εκπαίδευση του κοινού για τις πιθανές παρενέργειες και τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία. Αυτές είναι πληροφορίες που οι χρήστες δεν λαμβάνουν από εμπόρους της μαύρης αγοράς ή διαδικτυακούς influencers.
Επιπλέον, οι φαρμακοποιοί μπορούν να υποστηρίξουν τους χρήστες προσφέροντας εκπαίδευση για ασφαλέστερες τεχνικές ένεσης και αποστειρωμένο εξοπλισμό, όπως προγράμματα ανταλλαγής βελόνων.
Η διεύρυνση του ρόλου των φαρμακοποιών προσφέρει έναν αποτελεσματικό τρόπο για να μειωθούν οι κίνδυνοι από την κατάχρηση PEDs και φαρμάκων αδυνατίσματος. Η ιατρική καθοδήγηση και παρακολούθηση είναι απαραίτητες για να αποφύγουμε τις παράνομες αγορές και να προστατεύσουμε τη δημόσια υγεία.
