Η συνθήκη για την πανδημία που αναπτύχθηκε υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) εισέρχεται σε μια αποφασιστική φάση. Με στόχο τη διόρθωση των ελαττωμάτων που αποκάλυψε η κρίση της Covid-19, αυτό το διεθνές κείμενο εισάγει νέους μηχανισμούς για την κοινή χρήση, την παραγωγή και την εφοδιαστική αλυσίδα γύρω από τα προϊόντα υγείας.
Υποβλήθηκε αυτή την Τρίτη, 20 Μαΐου, στη Γενεύη στα 194 κράτη μέλη του ΠΟΥ , η συνθήκη «για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση πανδημιών» με 35 άρθρα και προορίζεται ως απάντηση στις υλικοτεχνικές, διπλωματικές και βιομηχανικές αποτυχίες της κρίσης Covid-19. Το κείμενο, ωστόσο, θα τεθεί πλήρως σε ισχύ μόνο μετά την έγκριση ενός τεχνικού παραρτήματος, που αναμένεται έως τον Μάιο του 2026, και την επικύρωσή του από τουλάχιστον 60 κράτη.
Η συμφωνία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και διαφάνεια. Επιβεβαιώνει εκ νέου ότι οι αποφάσεις για την υγεία που λαμβάνονται σε μια πανδημική κατάσταση, πρέπει να βασίζονται στα καλύτερα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, σεβόμενοι παράλληλα τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών.
Το 20% των εμβολίων και των θεραπειών θα προορίζεται για τον ΠΟΥ
Η καρδιά του κειμένου έγκειται στη δημιουργία ενός μηχανισμού που ονομάζεται PABS (Σύστημα Πρόσβασης και Κοινής Χρήσης Οφελών σε Παθογόνους), ο οποίος αποσκοπεί στη δομή της πρόσβασης σε αναδυόμενους παθογόνους οργανισμούς και στην κοινή χρήση ιατρικών αντιμέτρων: εμβόλια, διαγνωστικά, θεραπείες.
Οι εταιρείες που συμμετέχουν στο PABS δεσμεύονται να διαθέσουν το 20% της παραγωγής προϊόντων υγείας σε πραγματικό χρόνο για τον ΠΟΥ σε περίπτωση κήρυξης πανδημίας: το 10% με τη μορφή δωρεών και το 10% σε προσιτή, κατόπιν διαπραγμάτευσης τιμή.
Αυτό το μέτρο είναι προαιρετικό, αλλά θέτει όρους για την πρόσβαση σε πληροφορίες και βιολογικά δείγματα που διαβιβάζονται μέσω του συστήματος. Ισχύει για οποιαδήποτε εταιρεία, ακόμη και για μία που είναι εγκατεστημένη σε χώρα που δεν είναι μέλος του ΠΟΥ. Μια άνευ προηγουμένου μορφή φαρμακευτικής αλληλεγγύης, οι συγκεκριμένες λεπτομέρειες της οποίας θα καθοριστούν ακόμη στο επερχόμενο παράρτημα.
Βιομηχανική μετεγκατάσταση: ένας δηλωμένος στόχος
Η συνθήκη καλεί τα κράτη να προωθήσουν την τοπική, ταχεία και βιώσιμη παραγωγή προϊόντων υγείας σε περίπτωση πανδημίας. Ο στόχος είναι διττός: η μείωση των γεωγραφικών εξαρτήσεων και η αύξηση της παγκόσμιας ικανότητας ταχείας αντίδρασης.
Τα υπογράφοντα κράτη ενθαρρύνονται να:
– να επενδύσουν σε περιφερειακά κέντρα παραγωγής (εμβόλια, θεραπείες, διαγνωστικές συσκευές)·
– υποστήριξη της εκπαίδευσης εξειδικευμένου προσωπικού·
– προώθηση της δημιουργίας δικτύων μεταφοράς τεχνολογίας, υπό τον συντονισμό του ΠΟΥ.
Για τους φαρμακοποιούς, αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, με αναμενόμενες επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα, τους χρόνους εφοδιαστικής και τις τιμές.
Μεταφορά τεχνολογίας: συμβιβασμός στις υποχρεώσεις
Μια σημαντική πηγή διαμάχης μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου, η μεταφορά τεχνολογιών δεν είναι υποχρεωτική. Το κείμενο αναφέρεται σε «αμοιβαία συμφωνημένους όρους», αφήνοντας ανοιχτή την πόρτα σε διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες.
Αναφέρονται τα ακόλουθα:
– η χορήγηση αδειών
– η προϋπόθεση για την δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης·
– κανονιστικά ή οικονομικά κίνητρα όσον αφορά την παραγωγή και την προσφορά.
Στόχος: η επιτάχυνση της ανταλλαγής βιομηχανικής τεχνογνωσίας, ιδίως με χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, χωρίς να παραβιάζονται οι ισχύοντες κανόνες περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Προς ένα παγκόσμιο δίκτυο logistics με επικεφαλής τον ΠΟΥ
Η συνθήκη προβλέπει τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Δικτύου Εφοδιαστικής Αλυσίδας και Logistics (Δίκτυο GSCL), με επικεφαλής τον ΠΟΥ. Αυτό το δίκτυο θα διευκολύνει την ισότιμη και ταχεία πρόσβαση σε προϊόντα υγείας κατά τη διάρκεια διεθνών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, ιδίως σε ανθρωπιστικές κρίσεις.
Αυτός ο παγκόσμιος συντονισμός στοχεύει στην αποφυγή των εντάσεων στην εφοδιαστική αλυσίδα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 – καθυστερήσεις στις παραδόσεις, εμπορικοί πόλεμοι για μάσκες ή εμβόλια, ελλείψεις δραστικών συστατικών – και στην εξασφάλιση της προτεραιότητας στην διανομή στις πιο ευάλωτες περιοχές.
Επιτήρηση, εμβολιασμός και ζωονόσοι στην καρδιά του συστήματος
Η συνθήκη δίνει επίσης έμφαση στην ενίσχυση των εθνικών ικανοτήτων επιτήρησης και πρόληψης. Ζητά:
– να επενδύσουν στην έγκαιρη ανίχνευση παθογόνων παραγόντων·
– ενίσχυση του ελέγχου των βιολογικών κινδύνων στο εργαστήριο·
– προώθηση του συστηματικού εμβολιασμού, με σκοπό την πρόγνωση·
– περιορισμός της μετάδοσης ασθενειών μεταξύ ζώων και ανθρώπων, από την οπτική γωνία της «Μίας Υγείας».
Μια διπλωματική συνθήκη με βιομηχανικές συνέπειες
Προς το παρόν, το κείμενο δεν επιβάλλει άμεσους περιορισμούς στους φαρμακοποιούς της κοινότητας. Αλλά οι επιπτώσεις του απέχουν πολύ από το να είναι θεωρητικές. Αλλάζοντας τις ροές παραγωγής, επιμερίζοντας τις υποχρεώσεις και εισάγοντας μια παγκόσμια διακυβέρνηση της υγείας σε περιόδους κρίσης, αυτή η συνθήκη θα μπορούσε τελικά να επηρεάσει τις συνθήκες διαθεσιμότητας, τιμής και πρόσβασης στα φάρμακα.
Η ανάπτυξή του πρέπει να παρακολουθείται στενά από τους επαγγελματίες του φαρμακευτικού κλάδου, καθώς θέτει τα θεμέλια για έναν διεθνή νόμο έκτακτης ανάγκης για μελλοντικές πανδημικές κρίσεις. Μια αρχιτεκτονική που βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή, αλλά με ήδη διαμορφωμένα περιγράμματα.
