Ξηρότητα, επιπεφυκίτιδα, ερεθισμοί και αλλεργίες… είναι μερικά από τα πιο συχνά οφθαλμολογικά προβλήματα που οδηγούν τους ασθενείς στο φαρμακείο, αναζητώντας την εξειδικευμένη συμβουλή και πρότασή σας.
Μερικοί ορισμοί
Επιπεφυκότας: λεπτός ημιδιαφανής βλεννογόνος που καλύπτει την πίσω πλευρά των βλεφάρων και την πρόσθια πλευρά του βολβού. Συμβάλλει στην προστασία και την κίνηση του ματιού.
Βλέφαρο: μεμβράνη που προστατεύει το πρόσθιο τμήμα του ματιού. Τα βλέφαρα είναι πτυχές που καλύπτουν τον βολβό, σε κάθε μάτι. Αποτελούνται από δέρμα, μύες, αδένες, συνδετικό ιστό και βλεννογόνο.
Δακρυϊκό σύστημα: περιλαμβάνει τους δακρυϊκούς αδένες, που εκκρίνουν τα δάκρυα, αλλά και τις δακρυϊκές οδούς, ξεκινώντας από την εσωτερική άκρη των βλεφάρων προς τις ρινικές κοιλότητες.
Τα δάκρυα λιπαίνουν, θρέφουν και «καθαρίζουν» τον κερατοειδή από εξωτερικούς παράγοντες. Αποτελούνται από νερό, νάτριο, κάλιο, γλυκόζη, πρωτεΐνες, ουρία, λυσοζύμη και λιπίδια.
Λίγη παθοφυσιολογία
Επιπεφυκίτιδα: μία κατάσταση φλεγμονής του επιπεφυκότα και χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, δακρύρροια, πυώδη έκκριση και μέτριο πόνο.
Τα αίτια της, είναι πολλαπλά: αλλεργία, μικροβιακή λοίμωξη, έκθεση σε δυνατό φως, ερεθισμός από ξένο σώμα (νερό θάλασσας ή πισίνας, άμμος, καπνός) ή από άνεμο, ξηρό κρύο, εργασία στον υπολογιστή και παρατεταμένη χρήση φακών επαφής .
Βακτηριακή επιπεφυκίτιδα: εμφανίζεται ερυθρότητα μόνο στο ένα μάτι, πύον στην εσωτερική γωνία του ματιού, άφθονη έκκριση, αλλά και πρησμένα, κολλώδη βλέφαρα κατά το ξύπνημα.
Ιογενής επιπεφυκίτιδα: έχει τα ίδια συμπτώματα με τη βακτηριακή επιπεφυκίτιδα, εκτός από τα κολλώδη βλέφαρα το πρωί. Μπορεί να εμφανιστεί μετά από κρυολόγημα ή ήπια ιογενή νόσο.
Απαραίτητη κρίνεται η αυστηρή υγιεινή των χεριών στην περίπτωση αυτή.
Αλλεργική επιπεφυκίτιδα: διακρίνεται από τη μικροβιακή επιπεφυκίτιδα με την εμφάνιση φτερνίσματος και διάχυτης ερυθρότητας και στα δύο μάτια, συνοδευόμενη από κνησμό και διαυγή έκκριση.
Σύνδρομο ξηροφθαλμίας: χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή παραγωγή ή ασυνήθιστα γρήγορη εξάτμιση των δακρύων. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα τα κολλώδη μάτια το πρωί, με την ενόχληση να αυξάνεται κατά την διάρκεια της ημέρας.
Η μείωση της παραγωγής δακρύων, συνδέεται με διάφορους παράγοντες όπως γήρανση, ορμονικές αλλαγές (εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση, ορμονική αντισύλληψη), χειρουργική επέμβαση ματιών με λέιζερ, χρήση φακών επαφής, υπερβολική χρήση αγγειοσυσταλτικών ή αντισηπτικών οφθαλμικών σταγόνων και ορισμένων αντιχολινεργικών φαρμάκων.
Η πάθηση σχετίζεται επίσης και με ορισμένες παθολογίες, όπως: συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, HIV, σύνδρομο Gougerot-Sjögren, αλλεργική επιπεφυκίτιδα, δερματίτιδα εξ επαφής και βλεφαρίτιδα, κύστη μεϊβομιανού αδένα (χαλάζιο).
Υποεπιπεφυκοτική αιμορραγία: ορίζεται ως η μαζική και εντοπισμένη ερυθρότητα στον επιπεφυκότα, χωρίς πόνο, χαμηλή οπτική οξύτητα (χαμηλή όραση) ή παραμόρφωση της κόρης, η οποία τις περισσότερες φορές δεν είναι σοβαρή και υποχωρεί σε 7 έως 10 ημέρες. Μπορεί να εμφανιστεί αυθόρμητα, μετά από σωματική καταπόνηση, έντονο βήχα ή και βίαιο φτέρνισμα.
Οι συμβουλές σας
Παρατηρώντας τον ασθενή
Παρατηρώντας ερυθρότητα στα μάτια ενός ασθενή, αρχικά θα πρέπει να διακρίνετε αν πρόκειται για κάποιο επείγον οφθαλμολογικό περιστατικό ή μία κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς ιατρική παρέμβαση.
Κριτήρια αποτελούν ο πόνος και η μείωση της ικανότητας όρασης. Μπορεί να είναι κερατίτιδα (φλεγμονή του κερατοειδούς), ραγοειδίτιδα (φλεγμονή της ίριδας και του ακτινωτού σώματος) ή οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, όπου το μάτι είναι κόκκινο, πολύ σκληρό λόγω της αυξημένης ενδοφθάλμιας πίεσης και με ημιμυδρίαση η οποία είναι ορατή.
Η παρουσία ξένου σώματος στο μάτι, προκαλεί μονόπλευρη υπεραιμία του επιπεφυκότα, βλεφαρόσπασμο και έντονη δακρύρροια. Εάν η ενόχληση στα μάτια είναι ήπια, μπορείτε να προσπαθήσετε να αφαιρέσετε το ξένο σώμα.
Σε περίπτωση αιμορραγίας, πληγής και έντονου πόνου, απαιτείται επείγουσα οφθαλμολογική εξέταση από τον γιατρό, ενώ το μάτι μπορεί να προστατευτεί με κομπρέσες και επίδεσμο.
Προσοχή στις ακτίνες UV!
Η παρατεταμένη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για τις ακόλουθες διαταραχές: διάχυτη υπεραιμία του επιπεφυκότα, δυσφορία στα μάτια, δακρύρροια, φωτοφοβία και μυρμήγκιασμα εντός ωρών από την έκθεση.
Η χιονοφθαλμία προκαλείται από την ηλιακή ακτινοβολία που ανακλάται στο χιόνι και εμφανίζεται 4 έως 5 ώρες μετά την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία χωρίς προστασία.
Προβλήματα στα μάτια εμφανίζονται επίσης σε άτομα που συγκολλούν χωρίς γυαλιά. Η θεραπεία συνίσταται στην ανάπαυση του ματιού σε σχεδόν σκοτάδι, μασάζ στα βλέφαρα, κομπρέσες με δροσερό νερό και χρήση ηρεμιστικών ή/και επουλωτικών οφθαλμικών σταγόνων.
Υγιεινή ματιών και βλεφάρων
Για την ανακούφιση της επιπεφυκίτιδας και του συνδρόμου ξηροφθαλμίας, το πρώτο μέτρο είναι ο καθαρισμός και η αποσυμφόρηση των ματιών και των βλεφάρων, χρησιμοποιώντας κομπρέσες με φυσιολογικό ορό ή διάλυμα πλύσης ματιών.
Το μασάζ στα βλέφαρα με κομπρέσες ζεστού νερού, δέκα λεπτά με κυκλικές κινήσεις, βοηθά επίσης στην αναπλήρωση του δακρυϊκού φιλμ και μειώνει την εξάτμιση των δακρύων.
Πρόληψη του ερεθισμού των ματιών
Για την αλλεργική επιπεφυκίτιδα που σχετίζεται με τη γύρη, συμβουλεύστε τους ασθενείς σας να μένουν στο σπίτι όσο το δυνατόν περισσότερο, να βγαίνουν έξω με γυαλιά ηλίου και να πλένουν το πρόσωπο και τα μαλλιά, όταν επιστρέφουν.
Η έκθεση σε ακάρεα σκόνης μπορεί να μειωθεί επιλέγοντας ένα καλά αεριζόμενο δωμάτιο, αποφεύγοντας βελούδινα ή πουπουλένια κλινοσκεπάσματα αλλά και χαλιά.
Για τον καθαρισμό, η ηλεκτρική σκούπα θα πρέπει να χρησιμοποιείται τακτικά, ενώ τα κλινοσκεπάσματα θα πρέπει να πλένονται στους 60 °C μία φορά την εβδομάδα.
Για τον περιορισμό της ερεθιστικής επιπεφυκίτιδας και του συνδρόμου ξηροφθαλμίας, μπορείτε να συμβουλεύσετε τον περιορισμό του χρόνου μπροστά στην οθόνη, την αποφυγή χώρων καπνιστών, τη μείωση χρήσης φακών επαφής και το κολύμπι κάτω από το νερό.
Η σωστή διαδικασία χορήγησης οφθαλμικών σταγόνων
Με καθαρά χέρια και με το κεφάλι γερμένο προς τα πίσω, το κάτω βλέφαρο του ματιού που πρόκειται να θεραπευθεί κατεβάζεται με τον δείκτη.
Η οφθαλμική σταγόνα εναποτίθεται στο μάτι χωρίς το άκρο της φιάλης να έρθει σε επαφή με αυτό. Στη συνέχεια, το βλέφαρο απελευθερώνεται, το μάτι κλείνει και ο δακρυϊκός πόρος φράσσεται, πιέζοντας ελαφρά την εσωτερική γωνία του ματιού για να επιτευχθεί μέγιστη απορρόφηση.
Εάν πρέπει να χορηγηθούν επιπλέον οφθαλμικές σταγόνες, κρίνεται απαραίτητο το μεσοδιάστημα αναμονής (έως και 15 λεπτά), μετά από πλύσιμο των ματιών, για να αποφευχθεί η αραίωσή τους.
Επιλογή και χρήση κατάλληλων προϊόντων
Αντισηπτικές οφθαλμικές σταγόνες
Για το πλύσιμο των ματιών, χρησιμοποιούνται ήπια αντισηπτικά κολλύρια με βορικό οξύ και βορικό νάτριο. Οι αντισηπτικές οφθαλμικές σταγόνες χωρίς αγγειοσυσταλτικό προορίζονται για διάρκεια θεραπείας λιγότερο από 10 ημέρες.
Αντιαλλεργικές οφθαλμικές σταγόνες
Οι αντιαλλεργικές οφθαλμικές σταγόνες θα πρέπει να χορηγούνται 15 λεπτά μετά το πλύσιμο των ματιών, πολλές φορές την ημέρα. Μπορεί να χορηγηθεί συνδυασμός με βενζαλκόνιο, αποφεύγοντας τη χρήση μαλακών φακών που απορροφούν το αντισηπτικό.
Το χρωμογλυκικό νάτριο αποτελεί σταθεροποιητικό παράγοντα των μαστοκυττάρων, προλαμβάνοντας την αποκοκκίωσή τους από τα αντιγόνα, δρώντας έτσι ως αντιαλλεργικό (προληπτικά).
Θεραπευτικές οφθαλμικές σταγόνες
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στα κολλύρια με κορτικοστεροειδή, καθώς η παρατεταμένη χρήση στεροειδών μπορεί να υποβαθμίσει την κλινική απόκρισή τους και να αυξήσει τον κίνδυνο δευτερογενών οφθαλμικών λοιμώξεων.
Σε περίπτωση πληγών, τραύματος ή εγκαυμάτων κερατοειδούς με χημικά ή υπεριώδη ακτινοβολία, μπορούν να χορηγηθούν επουλωτικές οφθαλμικές σταγόνες ή αλοιφές για 7-10 ημέρες.
Υποκατάστατα δακρύων
Οι πιο γνωστές ουσίες είναι: πολυβινυλική αλκοόλη, ποβιδόνη, καρμελλόζη, καρβομερή, υπρομελλόζη και υαλουρονικό οξύ. Τα υποκατάστατα δακρύων, μπορούν να χορηγηθούν πολλές φορές μέσα στην ημέρα, ανάλογα με την ενόχληση.
Είναι λοιπόν προτιμότερο να επιλέγονται μονοδόσεις χωρίς συντηρητικά. Τα υποκατάστατα δακρύων ταξινομούνται ανάλογα με το βαθμό ιξώδους (χαμηλό, υψηλό, πολύ υψηλό).
Οπτική θολότητα μπορεί να εμφανιστεί μετά τη χορήγηση οφθαλμικών σταγόνων υψηλού και πολύ υψηλού ιξώδους.
Συμπληρώματα διατροφής
Η λουτεΐνη ασκεί προστατευτική δράση ενάντια στο μπλε φως, ενώ το μύρτιλλο χρησιμοποιείται για τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες. Τα Ω-3 (ιχθυέλαια) και Ω-6 λιπαρά οξέα, βοηθούν επίσης στη διατήρηση της καλής κατάστασης του δακρυϊκού φιλμ.
Ύλια Βασιλείου, Φαρμακοποιός
