Η διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη, μιας χρόνιας πάθησης που δυστυχώς είναι πολύ συχνή, βασίζεται σε πολλούς άξονες. Ο ρόλος του φαρμακοποιού ως θεραπευτικός εκπαιδευτής είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η διατροφή, η αυτοπαρακολούθηση και οι βιολογικές εξετάσεις, είναι όλα κρίσιμα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας και τη μείωση του κινδύνου επιπλοκών που μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες.
Η Διατροφή
Η υγιεινή διατροφή πρέπει να εδραιωθεί όσο το δυνατόν νωρίτερα, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας. Η κατανόηση του μεταβολισμού των υδατανθράκων είναι το πρώτο θέμα που πρέπει να εξηγηθεί στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Οι υδατάνθρακες αποτελούν κύρια πηγή ενέργειας για τον οργανισμό και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
- Απλοί Υδατάνθρακες (Γρήγορα Απορροφήσιμα Σάκχαρα): Βρίσκονται σε γλυκά, αρτοσκευάσματα, γαλακτοκομικά, φρούτα κ.λπ. Αυτοί μπορεί να αποτελούνται από ένα μόριο, όπως οι μονοσακχαρίτες (γλυκόζη, φρουκτόζη, γαλακτόζη), ή από δύο μόρια, όπως οι δισακχαρίτες (μαλτόζη, σακχαρόζη, λακτόζη).
- Σύνθετοι Υδατάνθρακες (Αργά Απορροφήσιμα Σάκχαρα): Βρίσκονται σε αμυλώδη τρόφιμα όπως ψωμί, ζυμαρικά, πατάτες και ρύζι.
Οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να εκπαιδευθούν κατάλληλα, ώστε να διαχειρίζονται την πρόσληψη υδατανθράκων ορθά. Η καταμέτρηση της ολικής ημερήσιας ποσότητας υδατανθράκων και η κατανόηση του μηχανισμού επίδρασης στο σάκχαρο του οργανισμού είναι απαραίτητη. Οι φαρμακοποιοί πρέπει να είναι σε θέση να ενημερώνουν και να συμβουλεύουν τους ασθενείς στην επιλογή των κατάλληλων υδατανθράκων και να προτείνουν τη δημιουργία ενός ισορροπημένου διατροφικού πλάνου, που θα συνεισφέρει στην καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου.
Επιλογή των Σωστών Λιπιδίων
Η πρόσληψη λιπιδίων πρέπει να γίνεται με σύνεση σε όλους τους ασθενείς, αλλά ίσως ακόμα περισσότερο σε αυτούς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Το υπερβολικό λίπος σχετίζεται με την αθηροσκλήρωση και συχνά με την αύξηση του βάρους που προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως έχουν υπερβολικό βάρος. Είναι σημαντικό να διακρίνουμε τους διάφορους τύπους λιπιδίων:
- Μονοακόρεστα Λιπαρά Οξέα (Ωμέγα 9): Φυτικής προέλευσης, όπως το ελαιόλαδο, το αβοκάντο και οι ξηροί καρποί. Η κατανάλωσή τους πρέπει να ενθαρρύνεται, καθώς έχουν ευεργετική επίδραση στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων.
- Πολυακόρεστα Λιπαρά Οξέα (Ωμέγα 3 και Ωμέγα 6): Οι κύριες πηγές των ωμέγα 3 είναι τα λιπαρά ψάρια, τα αυγά, οι ξηροί καρποί, ενώ η κατανάλωσή τους φαίνεται να σχετίζεται με μείωση των καρδιαγγειακών κινδύνων. Τα ωμέγα 6 προέρχονται από τα δημητριακά, το κρέας ή το έλαιο σπόρων σταφυλιού. Όταν τα καλά λιπαρά καταναλώνονται με μέτρο, συμβάλλουν στην πρόληψη της υπερχοληστερολαιμίας.
- Κορεσμένα Λιπαρά Οξέα: Βρίσκονται κυρίως σε προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως βούτυρο, τυριά και κρέας. Η κατανάλωσή τους πρέπει να περιορίζεται, καθώς σχετίζονται με την αύξηση της LDL χοληστερόλης και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για τη σημασία της μείωσης των κορεσμένων λιπαρών και της αύξησης των μονοακόρεστων και πολυακόρεστων λιπαρών στη διατροφή τους. Οι φαρμακοποιοί μπορούν να παρέχουν συμβουλές σχετικά με τις καλύτερες πηγές αυτών των λιπαρών και να ενθαρρύνουν την κατανάλωσή τους.
Φυτικές Ίνες
Οι φυτικές ίνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατροφή των διαβητικών ασθενών. Δρουν στην ταχύτητα απορρόφησης των υδατανθράκων και αποτρέπουν τις γρήγορες διακυμάνσεις του σακχάρου στο αίμα. Συνιστάται στους διαβητικούς ασθενείς να καταναλώνουν φυτικές ίνες σε κάθε γεύμα, οι οποίες βρίσκονται στα λαχανικά, στα φρούτα και τα ολικής άλεσης δημητριακά. Οι φαρμακοποιοί μπορούν να προσφέρουν κατευθυντήριες γραμμές για την αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών και να εξηγήσουν τα οφέλη τους.
Γλυκαιμικός Δείκτης και Γλυκαιμικό Φορτίο
Για τη βελτίωση της διατροφικής διαχείρισης πρέπει να είναι γνωστές δύο έννοιες: Ο γλυκαιμικός δείκτης (GI) και το γλυκαιμικό φορτίο. Ο γλυκαιμικός δείκτης μετρά την ικανότητα ενός τροφίμου να αυξάνει το σάκχαρο στο αίμα γρήγορα ή αργά σε μια δεδομένη χρονική περίοδο. Όσο υψηλότερος είναι, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα του τροφίμου να αυξάνει το σάκχαρο στο αίμα. Διάφοροι παράγοντες μπορούν να τον επηρεάσουν, όπως ο τρόπος μαγειρέματος, η ωριμότητα του προϊόντος και η παρουσία φυτικών ινών στο γεύμα.
Το γλυκαιμικό φορτίο (GL) λαμβάνει υπόψη την ποσότητα των υδατανθράκων σε μια μερίδα τροφής, καθώς και τον γλυκαιμικό δείκτη αυτής της τροφής. Είναι ένας πιο ολοκληρωμένος δείκτης που βοηθά τους διαβητικούς ασθενείς να κάνουν πιο ορθές επιλογές. Εκπαιδεύστε τους ασθενείς σας σχετικά με τη χρήση αυτών των δεικτών για τη βελτίωση της διατροφής τους.
Αυτοπαρακολούθηση και Βιολογικές Εξετάσεις
Η συνεχής παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση του διαβήτη. Οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν σωστά τις συσκευές μέτρησης και να κατανοούν τις τιμές που παίρνουν. Επίσης, η τακτική παρακολούθηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) παρέχει μια συνολική εικόνα της ρύθμισης του σακχάρου στο αίμα τους τελευταίους τρεις μήνες.
Η αυτοπαρακολούθηση περιλαμβάνει επίσης τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης. Αυτές οι παράμετροι είναι σημαντικές για την πρόληψη των καρδιαγγειακών επιπλοκών που συνδέονται με τον διαβήτη. Οι οδηγίες για τη σωστή χρήση των συσκευών μέτρησης και η ενθάρρυνση των ασθενών να διατηρούν αρχείο των μετρήσεών τους, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πορεία και στην εξέλιξη της ασθένειας.
Εκπαίδευση και Υποστήριξη
Ο φαρμακοποιός έχει λοιπόν κρίσιμο ρόλο ως εκπαιδευτής των διαβητικών ασθενών. Πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη σωστή χρήση των φαρμάκων, τη διαχείριση της διατροφής και την αυτοπαρακολούθηση. Η υποστήριξη και η παροχή συμβουλών στους ασθενείς μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της συμμόρφωσης στη θεραπεία, όπως και στην αποφυγή επιπλοκών. Η προσωπική επικοινωνία με τους ασθενείς και η κατανόηση των αναγκών τους, μπορεί να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία τους με τον φαρμακοποιό.
Προληπτική Φροντίδα
Η πρόληψη των επιπλοκών του διαβήτη μέσω της τακτικής παρακολούθησης και της υιοθέτησης υγιεινών συνηθειών είναι καίρια. Υπενθυμίστε τη σημασία που έχουν για την ασθένεια οι τακτικές εξετάσεις, όπως η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, η χοληστερόλη και οι εξετάσεις για την κατάσταση των νεφρών και των ποδιών.
Για παράδειγμα, η τακτική εξέταση των ποδιών, όπως και η φροντίδα τους, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους διαβητικούς, καθώς οι νευροπάθειες και οι κακώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα, όπως τα έλκη ποδιών.
Συμπεράσματα
Η σωστή διατροφή, η αυτοπαρακολούθηση και οι τακτικές βιολογικές εξετάσεις, είναι βασικά στοιχεία για τη διαχείριση του διαβήτη. Οι φαρμακοποιοί προσφέρουν πολύτιμη υποστήριξη και εκπαίδευση στους διαβητικούς ασθενείς, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και στη μείωση των κινδύνων επιπλοκών. Η συνεργασία με τους ασθενείς για την προαγωγή υγιεινών συνηθειών και την τήρηση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτής της χρόνιας πάθησης.
Η συνδυαστική προσέγγιση της διατροφής, της εκπαίδευσης και της συνεχούς υποστήριξης από τους φαρμακοποιούς, μπορεί να κάνει τη διαφορά στη ζωή των διαβητικών. Με την ενίσχυση των γνώσεων και της αυτοπεποίθησης των ασθενών, οι φαρμακοποιοί μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά στη βελτίωση της διαχείρισης του διαβήτη και στην πρόληψη σοβαρών επιπλοκών.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος με Εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη και την Παχυσαρκία
