Ο Claude Galien ήταν ο πατέρας των γαληνικών μορφών και της τέχνης της διαμόρφωσης των φαρμάκων.
Οι γαληνικές μορφές αναπτύχθηκαν αργότερα και στην κοσμητολογία, όπου η γαληνική επιστήμη στηρίχτηκε αρχικά σε παραδοσιακά παρασκευάσματα.
Με την πρόοδο της έρευνας και την εμφάνιση νέων τεχνολογιών, η επιλογή και η ποικιλία των παρασκευασμάτων έχει πλέον διευρυνθεί.
Σήμερα επιτρέπει την ανάπτυξη καλλυντικών μορφών που ανταποκρίνονται στις τρεις βασικές απαιτήσεις:
Καινοτομία, αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.
Στη δεκαετία του 1930, τα δερμοκαλλυντικά δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου στα φαρμακεία, ή ήταν στα πρώτα τους βήματα.
Πολλά όμως δερματικά προβλήματα αντιμετωπίστηκαν με εξαιρετικά παρασκευάσματα που ανέπτυξαν οι φαρμακοποιοί στα εργαστήριά τους.
Οι παραδοσιακές γαληνικές μορφές, όπως οι αλοιφές, οι πάστες, κ.λπ., καθώς και οι φαρμακοτεχνικές μορφές από τη Φαρμακοποιία (π.χ. cold cream, εναιωρήματα…) ελάχιστα χρησιμοποιούνται πλέον στην κοσμητολογία.
Είναι αρκετές οι μεγάλες και γνωστές μάρκες καλλυντικών που άνοιξαν τον δρόμο στη φαρμακοτεχνία των δερμοκαλλυντικών, δημιουργώντας τα πρώτα προϊόντα με κατάλληλες υφές για κάθε τύπο δέρματος, παρέχοντας στους φαρμακοποιούς που ασχολούνται με το εργαστήριο σημαντική τεχνογνωσία, χρήσιμη στην παρασκευή γαληνικών σκευασμάτων.
Παρατηρούμε πλέον γαληνικά σκευάσματα με πολύ ενδιαφέρουσες υφές, καλύτερη αποτελεσματικότητα στη μεταφορά των συστατικών στην επιθυμητή περιοχή (π.χ. λιποσώματα), πετυχαίνοντας έτσι μια καλύτερη συμμόρφωση και αποδοχή του ασθενή – καταναλωτή.
Κλασικές γαληνικές μορφές
Οι τρέχουσες μορφές που χρησιμοποιούνται συνήθως στην κοσμητολογία μπορεί να είναι διαφορετικών τύπων (υγρές, στερεές, κρεμώδεις, πούδρες κ.λπ.), αλλά επωφελούνται από τις εξελίξεις στις διαδικασίες παρασκευής.
Η παρασκευή και η σύνθεσή τους βασίζεται στη γνώση των πρώτων υλών και στους μηχανισμούς λειτουργίας του δέρματος και συγκεντρώνει γνώσεις από διάφορους επιστημονικούς κλάδους: φυσική, φυσικοχημεία, βιολογία, μικροβιολογία κ.λπ.
– Η λοσιόν, η απλούστερη γαληνική μορφή, αποτελείται από ένα υγρό στο οποίο η δραστική ουσία βρίσκεται σε διάλυμα ή σε εναιώρημα (ανακίνηση της φιάλης πριν από τη χρήση).
Πιο πρόσφατα εμφανίστηκαν οι μικκυλιακές λοσιόν, οι οποίες δημιουργούνται με εισαγωγή υδρόφοβων δραστικών συστατικών σε γενικά υδρόφιλα επιφανειοδραστικά, τα οποία, διασκορπισμένα σε νερό, συγκεντρώνονται σε συσσωματώματα ή μικκύλια.
– Τα έλαια είναι φυτικής ή ορυκτής προέλευσης. Ανάλογα με τη σύνθεσή τους μπορούμε να παρασκευάσουμε ένα ξηρό λάδι, στο οποίο ενσωματώνονται έλαια σιλικόνης και αντηλιακά φίλτρα (για αντηλιακά), ή ένα έλαιο που διασπείρεται στο νερό (λάδι μπάνιου) χάρη στην ενσωμάτωση ενός μη ιονικού επιφανειοδραστικού που επιτρέπει τη διαλυτοποίηση και τη διασπορά του λαδιού σε νερό ή ακόμη και ένα λάδι καθαρισμού σε αφρό για το ντους, χάρη στην ενσωμάτωση μιας βάσης καθαρισμού.
– Οι γέλες αποτελούνται από περίπου 95% νερό και πηκτώνονται χρησιμοποιώντας συγκεκριμένους παράγοντες.
Έχουν ενυδατικές, αναζωογονητικές, και καθαριστικές ιδιότητες. Είναι εύκολο να εφαρμοστούν στο δέρμα και δεν αφήνουν λιπαρό φιλμ πάνω στην επιδερμίδα.
– Τα γαλακτώματα αντιπροσωπεύουν την πιο κοινή γαληνική μορφή στην κοσμητολογία, με τη μορφή κρέμας ή γαλακτώματος, ανάλογα με το ιξώδες.
Υπάρχουν δύο τύποι απλών γαλακτωμάτων:
Είτε η εξωτερική φάση είναι λιπόφιλη, Νερό / Λάδι, είτε η εξωτερική φάση είναι υδρόφιλη, Λάδι / Νερό.
Για να αναμειχθούν αυτές οι δύο φάσεις, οι οποίες δεν είναι αναμείξιμες και για να ληφθεί ένα σταθερό μείγμα, προστίθεται ένα επιφανειοδραστικό ή ένας γαλακτωματοποιητής.
Αυτό το φυσικό ή συνθετικό μόριο έχει διπλή λιπόφιλη-υδρόφιλη πολικότητα και έτσι μειώνει την τάση απώθησης, τοποθετώντας τα μόριά του στη διεπαφή των δύο φάσεων.
– Οι γέλες – κρέμας είναι γαλακτωματοποιημένες γέλες στις οποίες είναι δυνατή η διασπορά σταγονιδίων λαδιού, χάρη στην ενσωμάτωση ενός διαλυτοποιητή.
Συνδυάζουν τη φρεσκάδα και την ελαφρότητα ενός τζελ, με την απαλότητα και την άνεση μιας κρέμας.
– Τα sticks παρασκευάζονται με κεριά και υδρογονωμένα έλαια.
Εμπλουτίζονται με θρεπτικά, ενυδατικά, επανορθωτικά και μονωτικά ενεργά συστατικά για την προστασία των χειλιών ή των χεριών από εξωτερικές επιθέσεις (ήλιος, άνεμος, κρύο).
Τα διορθωτικά sticks μακιγιάζ προορίζονται για την κάλυψη ατελειών του δέρματος (μαύροι κύκλοι, σπυράκια, ερυθρότητα κ.λπ.). Η τοπική εφαρμογή τους είναι στοχευμένη.
– Οι ελεύθερες και οι συμπαγείς πούδρες είναι απαραίτητες για την τελειοποίηση του μακιγιάζ, ώστε να δοθεί στην επιδερμίδα μια όψη ματ.
Οι ελεύθερες πούδρες απορροφούν την υγρασία του προσώπου και το σμήγμα.
Σύγχρονες γαληνικές φόρμουλες
– Τα πολλαπλά γαλακτώματα είναι πολύ ενδιαφέρουσες γαληνικές μορφές, επειδή δέχονται σχεδόν όλες τις δραστικές ουσίες, υδροδιαλυτές ή λιποδιαλυτές και προσφέρουν στην επιδερμίδα και υδρόφιλα και λιπόφιλα συστατικά.
Αποτελούνται από τρεις ένθετες φάσεις, όπως οι ρωσικές κούκλες, Water/ Oil / Water ή Oil / Water / Oil, όπου η διεσπαρμένη φάση περιέχει μια άλλη διεσπαρμένη φάση.
Οι στόχοι είναι η προστασία των πιο εύθραυστων δραστικών συστατικών, η ενσωμάτωση ουσιών που δεν είναι συμβατά μεταξύ τους στο ίδιο παρασκεύασμα και η διασφάλιση μιας στοχευμένης, καθυστερημένης και παρατεταμένης απελευθέρωσης των δραστικών συστατικών.
Τα γαλακτώματα W / O / W, συνιστώνται στα αντηλιακά καλλυντικά, για αφαίρεση μακιγιάζ, για ενυδάτωση, αντιγήρανση, κ.λπ.
– Γαλακτώματα χωρίς επιφανειοδραστικά μπορούν να παραχθούν χρησιμοποιώντας μακρομόρια (πολυμερή), τα οποία, σε επαφή με το νερό, σχηματίζουν πλέγματα παρόμοια με δίχτυα.
Αυτά τα πλέγματα παγιδεύουν και συγκρατούν σταγονίδια λαδιού. Χωρίς οποιαδήποτε ερεθιστική ουσία, αυτή η σύνθεση έχει εξαιρετική ανεκτικότητα στο δέρμα και συνιστάται για τη φροντίδα του ευαίσθητου δέρματος.
– Τα μικρο- και νανο-γαλακτώματα έχουν πολύ ρευστή υφή, και χρησιμοποιούνται σε spray με τη μορφή ψεκασμού.
Νέοι φορείς δραστικών συστατικών
– Τα μικροσωματίδια είναι συστήματα μητρικά ή δεξαμενές, φορτωμένες με ενεργά συστατικά και διαθέτουν μεγάλη ικανότητα διάχυσης.
Τα μικροσωματίδια κατανέμονται συμμετρικά στην επιφάνεια του δέρματος και απελευθερώνουν τα ενεργά συστατικά τους για ώρες, πολύ σταδιακά.
Όταν αυτά προσκολλώνται απευθείας στην πορώδη μήτρα, μιλάμε για μικροσφαιρίδια.
Άλλα ενσωματώνονται μέσα σε μια κάψουλα, σχηματίζοντας ένα συμπαγές περίβλημα που εξασφαλίζει την προστασία και τη σταθερότητά τους, και τότε μιλάμε για μικροκάψουλες.
– Τα νανοσωματίδια είναι ακόμη μικρότερα από τα μικροσωματίδια και ταιριάζουν ακόμη καλύτερα στο επίπεδο της κεράτινης στιβάδας για να διοχετεύσουν τα δραστικά συστατικά τους στην καρδιά του κυττάρου.
Οι νανοκάψουλες είναι συστήματα δεξαμενών που περιέχουν δραστικά συστατικά γενικά λιπόφιλου χαρακτήρα.
Οι νανοσφαίρες είναι συστήματα μήτρας (σωματίδια πορώδους δομής) που μεταφέρουν εκχυλίσματα φυτών, ανόργανα ή οργανικά στοιχεία, αμινοξέα κ.λπ.
Έτσι, στερεά σωματίδια όπως διοξείδιο του τιτανίου, όταν ενσωματώνονται σε νανοσωματίδια, καθιστούν δυνατή τη μείωση της λευκής χροιάς των αντηλιακών προϊόντων, διατηρώντας ταυτόχρονα καλή απορρόφηση στις ακτίνες UV.
– Τα λιποσώματα είναι σφαιρικά σωματίδια φορείς, διαμέτρου από μερικές δεκάδες έως μερικές χιλιάδες νανόμετρα, των οποίων το περίβλημα αποτελείται από μία ή περισσότερες διπλές στιβάδες λιπιδίων, ενώ στο κέντρο έχουν μια υδατική κοιλότητα.
Έτσι, μπορούν να μεταφέρουν τόσο υδρόφιλες, όσο και λιπόφιλες δραστικές ουσίες.
Το περίβλημα των λιποσωμάτων είναι πανομοιότυπο με αυτό των κυτταρικών μεμβρανών και για τον λόγο αυτόν έχουν πολύ μεγάλη συνάφεια μαζί τους.
– Οι υγροί κρύσταλλοι είναι μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ της υγρής και της κρυσταλλικής κατάστασης.
Αυτά είναι συστήματα ελασματικά που λαμβάνονται χρησιμοποιώντας ειδικούς γαλακτωματοποιητές που είναι διατεταγμένοι σε υπερτιθέμενες διπλές στιβάδες, παγιδεύοντας τα μόρια νερού.
Το προϊόν που λαμβάνεται έχει εξαιρετικές ιδιότητες ενυδάτωσης και διασποράς.
– Οι κυκλοδεξτρίνες είναι κυκλικοί ολιγοσακχαρίτες που προκύπτουν από την ενζυματική αποδόμηση του αμύλου.
Μόρια των οποίων οι φυσικοχημικές ιδιότητες μπορούν να βελτιωθούν (διαλυτότητα, βιοδιαθεσιμότητα), μπορούν να συμπεριληφθούν στον πυρήνα τους.
– Τα επιθέματα (patchs), που χρησιμοποιούνται στα δερμοκαλλυντικά είναι επιδερμικά.
Εφαρμόζονται στο δέρμα, αλλά, σε αντίθεση με τα διαδερμικά έμπλαστρα που χρησιμοποιούνται για φάρμακα, δεν επιτρέπουν τη συστηματική διάχυση των δραστικών συστατικών τους.
Η επιστήμη της κοσμητολογίας (Cosmetic Science) βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη και έρευνα.
Ποιοτικότερες πρώτες ύλες, νέες μορφές με καλύτερη αποτελεσματικότητα και μεγαλύτερη ασφάλεια, είναι κάποιοι βασικοί στόχοι αυτής της επιστήμης.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε την αναζήτηση πρώτων υλών/συστατικών που θα χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή τους, τα οποία σέβονται το περιβάλλον και δεν δημιουργούν καμία επιβάρυνση σε αυτό.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να αναφερθούμε στην παρασκευή και παραγωγή των καλλυντικών.
Η παρασκευή τους απαιτεί εργαστήρια που να πληρούν αυστηρά Ευρωπαϊκά νομοθετικά κριτήρια, συγκεκριμένους χώρους και συνθήκες καθαρότητας για τον ποιοτικό, ποσοτικό και μικροβιολογικό έλεγχο των σκευασμάτων.
Ανδρέας Κακαβούλας – Marchetti, MSc Clinical Pharmacologist, MSc Phytotherapy, MSc Cosmetology – Cosmetic Science
