Σε μια εποχή όπου οι ειδήσεις για θέματα υγείας εξαπλώνονται με την ταχύτητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι κοινωνικοί φαρμακοποιοί δέχονται καθημερινά ερωτήσεις από ασθενείς που τροφοδοτούνται από παραπληροφόρηση. Συνδυάζοντας την εκπαίδευση, την κριτική σκέψη και την επαγγελματική δεοντολογία, οι φαρμακοποιοί αποδεικνύονται ουσιαστικός κρίκος στην καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, τα εργαλεία επικοινωνίας που διαθέτουν εξακολουθούν να είναι ελλιπή.
Για παράδειγμα, το μπλε του μεθυλενίου που διαφημίζεται ως θαυματουργή θεραπεία για τον καρκίνο, το Χ δερμοκαλλυντικό που διαφημίζεται ως αποτελεσματικό κατά της ακμής ή η φήμη που συνδέει το εμβόλιο κατά της Covid-19 με προβλήματα γονιμότητας, είναι ισχυρισμοί που κυκλοφορούν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συχνά καταλήγουν στον πάγκο του φαρμακείου. Στη συνέχεια είναι ευθύνη του φαρμακοποιού για να τα σχολιάσει. Το ερώτημα παραμένει: πώς να παραμείνουν οι τελευταίοι ενημερωμένοι για τις υπάρχουσες φήμες, ποια στάση να τηρήσουν απέναντι σε αβάσιμες πεποιθήσεις και πώς να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην επιστήμη, η οποία σταδιακά διαβρώνεται; Αυτά είναι όλα ζητήματα που προσπαθεί να αντιμετωπίσει το επάγγελμα.
Μια απειλή για τη δημόσια υγεία
Οι ψευδείς ειδήσεις στον τομέα της υγείας συχνά συνδέονται με φάρμακα, και οι φαρμακοποιοί βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για να τις αντιμετωπίσουν. Γενικά υπάρχει πολύς σκεπτικισμός γύρω από τον εμβολιασμό, θεωρίες συνωμοσίας για τις «Μεγάλες Φαρμακευτικές εταιρείες», αλλά και ελαφρύτερα ζητήματα για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, με «εξωφρενικές» συμβουλές που δίνονται από διάφορους influencers… Αυτή η παραπληροφόρηση, αποτελεί σύμφωνα με τις αρχές, μια πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία. Η παραπληροφόρηση στην υγεία δεν είναι άποψη, είναι κίνδυνος. Θέτει σε κίνδυνο τους πολίτες και αποδυναμώνει το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.
Το 2025 δημιουργήθηκε στον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ειδικό “Γραφείο Εντοπισμού και Αντιμετώπισης Fake News” με αποστολή την παρακολούθηση, αξιολόγηση και κατάρριψη ψευδών ειδήσεων σχετικά με την υγεία, τα εμβόλια και τις προληπτικές παρεμβάσεις. Το γραφείο λειτουργεί μόνιμα και εκδίδει εβδομαδιαίο δελτίο ενημέρωσης με έγκυρες απαντήσεις.
Αυτά τα μέτρα στοχεύουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην επιστημονική ενημέρωση και στην προστασία της δημόσιας υγείας από παραπληροφόρηση που μπορεί να βλάψει την κοινωνία.
Covid-19 και μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Φυσικά η παραπληροφόρηση υπήρχε πάντα, αλλά επί του παρόντος ενισχύεται από διάφορους παράγοντες: τους εκτεταμένους φόβους, όπως αυτούς που έγιναν αισθητοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, ή τα συστήματα μαζικής διάδοσης πληροφοριών όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ένα ζήτημα επαγγελματικής δεοντολογίας
Στην πράξη, οι φαρμακοποιοί αναπτύσσουν επί του παρόντος τις απαντήσεις τους με τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους. Δεν έχουν κάποια συγκεκριμένη τεχνική, ειδικά επειδή τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουν την ακριβή πηγή της παραπληροφόρησης.
Όλα εξαρτώνται από την πειστικότητα του ατόμου που προσεγγίζεται. Σε κάθε περίπτωση όμως οφείλουν να καθησυχάσουν τον ασθενή ή να εκφράσουν έκπληξη για το μήνυμα… Είναι σημαντικό να κατανοήσουν τους μηχανισμούς που παίζουν ρόλο, να μάθουν να αναγνωρίζουν πώς σχηματίζεται η παραπληροφόρηση, και φυσικά να έχουν στο νου το πώς προσπαθεί να επηρεάσει τα συναισθήματά μας: φόβο, θυμό..
Αποδομώντας έτσι τους μηχανισμούς των ψευδών ειδήσεων, είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή πηγή τους. Ακόμα κι αν δεν έχετε ακούσει και εσείς οι ίδιοι τις ψευδείς ειδήσεις, μπορείτε να ρωτήσετε πώς έφτασαν στο άτομο με το οποίο μιλάτε. Αυτή η αλληλεπίδραση συχνά επιτρέπει μια πιο προσωπική ήπια ανταλλαγή που αποτρέπει μια αντιπαραθετική προσέγγιση .
Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης πρέπει σίγουρα να βασίζεται στην επικοινωνία, αλλά περιλαμβάνει και άλλες πτυχές: την εκπαίδευση των πολιτών, από το νηπιαγωγείο έως τα γηροκομεία, καθώς και την εφαρμογή κυρώσεων κατά των διαδοτών παραπληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και των επαγγελματιών υγείας .
Η παραπληροφόρηση δεν πρέπει να μένει αναπάντητη. Φυσικά δεν είναι εύκολο να είστε πάντα σε ετοιμότητα, όταν μπροστά στον πάγκο περιμένουν και άλλα άτομα. Ωστόσο, λίγα λεπτά αν αφιερώσει ένας φαρμακοποιός στην απομυθοποίηση της παραπληροφόρησης, μπορούν να διορθώσουν τα πράγματα και να προστατεύσουν την υγεία. Είναι μέρος της υπηρεσίας της χορήγησης φαρμάκων!
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση οδηγεί μερικές φορές σε διαφωνίες μεταξύ φαρμακοποιών και ασθενών, δημιουργώντας έτσι ένταση. Και ενώ η ακραία συμπεριφορά ορισμένων ασθενών κατά των εργαζομένων στο φαρμακείο αποτελεί αυξανόμενη ανησυχία, η αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων αποτελεί μια πρόσθετη πηγή έντασης.
Βασικά σημεία που πρέπει να θυμάστε
- Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί επαναλαμβανόμενο θέμα ψευδών ειδήσεων, γεγονός που θέτει τους φαρμακοποιούς στην πρώτη γραμμή.
- Η πλειοψηφία των ασθενών είναι θύματα παραπληροφόρησης: δεν προσπαθούν να εξαπατήσουν, αλλά επηρεάζονται από την επικοινωνία κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που εκμεταλλεύεται τα αρνητικά τους συναισθήματα (φόβο, θυμό κ.λπ.).
- Στον πάγκο του φαρμακείου, είναι σημαντικό να μην αφήσουμε την παραπληροφόρηση να κυριαρχήσει. Στόχος είναι να αποδομήσουμε τους μηχανισμούς των ψευδών ειδήσεων, προσπαθώντας παράλληλα να μην αποξενώσουμε τον ασθενή /πελάτη μας.
