Στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης, όπου η πληροφορία αποτελεί το νέο νόμισμα, τα φαρμακεία αποτελούν “χρυσωρυχεία” δεδομένων. Ωστόσο οι φαρμακοποιοί δεν χρησιμοποιούν αρκετά τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους για να κάνουν καλύτερη χρήση των δεδομένων τους. Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτόν τον ανεκμετάλλευτο «θησαυρό»;
Πολλοί πιστεύουν ότι η τρέχουσα ψηφιακή επανάσταση συνδέεται με την εκμετάλλευση και την αξιοποίηση αυτών των δεδομένων, τόσο για να μπορέσουν οι φαρμακοποιοί να υπηρετήσουν καλύτερα τον ρόλο τους ως επαγγελματίες υγείας, όσο και να αντιμετωπίσουν τον εμπορικό ανταγωνισμό από το διαδίκτυο. Είναι λοιπόν παράδοξο το ότι τα κοινοτικά φαρμακεία ενώ φιλοξενούν αυτόν τον πολύτιμο όγκο δεδομένων, σπάνια τον εκμεταλλεύονται. Αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό αφού θεωρητικά έχουν τα μέσα, τουλάχιστον εν μέρει, να επωφεληθούν.
Πριν συζητήσουμε για το πως μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το παράδοξο, ας δούμε καταρχάς τις είδους πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν από τα συλλεγόμενα δεδομένα και πως μπορούν να αξιοποιηθούν.
Πολύτιμα δεδομένα από το λογισμικό εμπορικής διαχείρισης
Ξεκινώντας από τα δεδομένα πωλήσεων, η προβολή των πωλήσεων ανά κατηγορία προϊόντων μπορεί να αποκαλύψει ποιες κατηγορίες είναι οι πιο δημοφιλείς, επιτρέποντας στον φαρμακοποιό να προσαρμόζει τα αποθέματα και τις παραγγελίες του. Παράλληλα, η πρόβλεψη των εποχιακών αυξομειώσεων στις πωλήσεις, διευκολύνει τη διαχείριση των αποθεμάτων, μειώνοντας τις ελλείψεις και τα υπερβάλλοντα αποθέματα. Η καταγραφή των ωρών και ημερών αιχμής, συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού, εξασφαλίζοντας πάντα αρκετό προσωπικό τις ώρες αιχμής, για την αποφυγή καθυστερήσεων και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών.
Περνώντας στο “κεφάλαιο” πελάτης, η ανάλυση των συχνών πελατών και η ανάπτυξη προγραμμάτων επιβράβευσης μπορούν να αυξήσουν την πιστότητα, διαμορφώνοντας μια βάση σταθερών πελατών. Επιπλέον, η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προωθητικών ενεργειών, βοηθάει στη διαμόρφωση μελλοντικών στρατηγικών μάρκετινγκ, βελτιώνοντας την απόδοση των επενδύσεων σε διαφήμιση και προσφορές. Με την ανάλυση των κερδοφόρων και μη κερδοφόρων προϊόντων, το φαρμακείο μπορεί να βελτιστοποιήσει την ποικιλία των προϊόντων του, εξασφαλίζοντας ότι δίνει προτεραιότητα στα πιο κερδοφόρα προϊόντα.
Θεμελιώδης είναι επίσης η ανάλυση της πληροφορίας που αφορά τη διαχείριση της αποθήκης του φαρμακείου. Η καταγραφή των επιπέδων αποθεμάτων και της ταχύτητας ανακύκλωσης των προϊόντων, βοηθάει στην αποφυγή ελλείψεων ή υπερπροσφοράς. Η “κατανόηση” της αποθήκης σε συνδυασμό με τα δημογραφικά στοιχεία των πελατών, όπως η ηλικία και το φύλο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξατομίκευση των προωθητικών ενεργειών, ενώ η ανάλυση των αγορών συμπληρωματικών προϊόντων, διευκολύνει τις διασταυρούμενες πωλήσεις μέσω πακέτων προσφορών. Τα παραπάνω οφείλουν να συνδυάζονται με δεδομένα κόστους, περιθωρίων κέρδους και ταχυτήτων ανακύκλωσης ανά προϊόν. Με την ανάλυση των κερδοφόρων και μη κερδοφόρων προϊόντων, το φαρμακείο μπορεί να βελτιστοποιήσει την ποικιλία των προϊόντων που προσφέρει. Αν κάποια προϊόντα έχουν χαμηλό περιθώριο κέρδους ή δεν πωλούνται αρκετά, ο φαρμακοποιός οφείλει να εξετάσει την αντικατάστασή τους με πιο κερδοφόρες επιλογές.
Ποια τα φρένα και οι δυσκολίες
Γιατί λοιπόν τα περισσότερα φαρμακεία δεν αξιοποιούν τον θησαυρό δεδομένων που βρίσκονται αποθηκευμένα στο λογισμικό διαχείρισης και τα άλλα συστήματα που ενδεχομένως χρησιμοποιούν; Μία αρχική εξήγηση που δίνεται συχνά για αυτό το παράδοξο είναι η έλλειψη χρόνου για ανάλυση και αξιοποίηση των δεδομένων, ωστόσο η έλλειψή του σπάνια είναι ο βασικός λόγος για την μη εκτέλεση μιας λειτουργίας σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον, δεδομένου ότι η αξιοποίηση του χρόνου είναι τελικά θέμα ιεράρχησης προτεραιοτήτων. Αντίθετα οι πραγματικές αιτίες συνοψίζονται στα παρακάτω:
α) Έλλειψη εξοικείωσης του φαρμακοποιού και των στελεχών του φαρμακείου με οικονομικές και στατιστικές έννοιες που είναι χρήσιμες ή και απαραίτητες για την κατανόηση και αξιοποίηση των παρεχόμενων αναλύσεων, συνήθως στατιστικού χαρακτήρα, των δεδομένων του φαρμακείου.
β) Αντίστοιχα, έλλειψη ευχέρειας στη χρήση των εργαλείων ανάλυσης δεδομένων και παραγωγής αναφορών που παρέχονται από το λογισμικό διαχείρισης του φαρμακείου.
γ) Ανεπαρκή ή δύσχρηστα εργαλεία ανάλυσης δεδομένων και εξαγωγής αναφορών από το λογισμικό διαχείρισης του φαρμακείου.
Τα δύο πρώτα είναι ζητήματα εκπαίδευσης του φαρμακοποιού και του προσωπικού. Ειδικά το πρώτο μπορεί να επιλυθεί εύκολα! Τα τελευταία χρόνια οι φαρμακευτικοί σύλλογοι της χώρας διοργανώνουν τακτικά σεμινάρια οικονομικής και εμπορικής διαχείρισης φαρμακείου για τα μέλη τους, τα οποία προσφέρουν έτοιμη και συμπυκνωμένη την απαιτούμενη γνώση σε ένα διαδραστικό περιβάλλον. Επιπλέον στο διαδίκτυο υπάρχουν άφθονες σχετικές πηγές.
Όσον αφορά την εξοικείωση με τις δυνατότητες ανάλυσης δεδομένων του λογισμικού φαρμακείου, είναι κάτι που κατά την άποψή μας απαιτεί την προσοχή και του φαρμακοποιού, που συχνά δεν φροντίζει να “πειραματιστεί” αρκετά με τα εργαλεία που του παρέχονται ώστε να εξοικειωθεί με αυτά. Όμως αφορά αλλά και τους κατασκευαστές λογισμικού που σε αρκετές περιπτώσεις δεν συνοδεύουν το λογισμικό τους με επαρκή και αποτελεσματική τεκμηρίωση, όπως αναλυτικά εγχειρίδια χρήσης, how-to, online βοήθεια και εκπαιδευτικά videos.
Τέλος, όσον αφορά τις δυνατότητες ανάλυσης δεδομένων και επιχειρηματικής ευφυΐας και την φιλικότητα προς τον χρήστη που παρέχουν τα λογισμικά φαρμακείου, στην αγορά υπάρχουν αρκετές επιλογές και προφανώς η απόδοση του λογισμικού είναι γενικά συνυφασμένη με το κόστος του. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως το σχετικά μικρό μέγεθος της ελληνικής αγοράς λογισμικού φαρμακείου, σε συνδυασμό με τις υπερβολικές κανονιστικές απαιτήσεις (που αλλάζουν συνέχεια) με τις οποίες οφείλουν να συμμορφώνονται τα ελληνικά λογισμικά φαρμακείου, σαφώς δυσχεραίνει το έργο των κατασκευαστών φαρμακευτικού λογισμικού στο να παρέχουν σύγχρονα αποτελεσματικά εργαλεία αξιοποίησης και ανάλυσης δεδομένων.
Η προστασία της ιδιωτικότητας των ασθενών
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η αξιοποίηση αυτού του θησαυρού δεδομένων περιλαμβάνει μία ακόμη πρόκληση. Αυτή είναι η προστασία της ιδιωτικότητας των ασθενών. Τα φαρμακεία πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα δεδομένα που συλλέγουν και επεξεργάζονται είναι ασφαλή και ψευδωνυμοποιημένα, συμμορφούμενα πλήρως με τους κανονισμούς προστασίας δεδομένων όπως το GDPR. Κατά την άποψή μας, ειδικά στο σημείο αυτό, ο ρόλος της πολιτείας στο να διευκολύνει και όχι να επιβαρύνει το φαρμακείο της κοινότητας σε ό,τι έχει να κάνει με τη σωστή διαχείριση των δεδομένων των ασθενών είναι καταλυτικός.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη συζήτηση για την αξιοποίηση του θησαυρού δεδομένων του φαρμακείου, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στο τι σχετικό μπορεί να προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα αντί να χρησιμοποιούμε πολύπλοκα λογισμικά με πλήθος επιλογών, κουμπιών, στοιχείων ελέγχου κ.τλ, απλά να απευθύνουμε ερωτήσεις σε φυσική γλώσσα στο λογισμικό φαρμακείου και αυτό να δημιουργεί τις αναλύσεις και τις αναφορές που του ζητούμε, ή, ακόμη καλύτερα, να προτείνει το ίδιο αναλύσεις που θεωρεί ότι μας είναι χρήσιμες. Αν και λογισμικά που παρέχουν τα παραπάνω δεν υφίστανται στη διεθνή αγορά, είναι γεγονός πως οι σχετικές τεχνολογίες όπως είναι τα μοντέλα βαθιάς μάθησης τύπου LLM – GPT-Χ ήδη σήμερα παρέχουν τέτοιες λειτουργίες! Και φυσικά το ερώτημα μέχρι που μπορεί να φτάσει η “βοήθεια” και ο ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης στην αξιοποίηση των δεδομένων του φαρμακείου και πότε αυτή τελικά αρχίζει να μας υποκαθιστά, πλέον ψιθυρίζεται όλο και πιο φωναχτά.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΣΤΙΚΑΣ, Φαρμακοποιός, MSc Information Systems, PhD Machine Learning, Δημιουργός του erx.gr
