Η έλλειψη φαρμάκων έχει γίνει μια χρόνια πρόκληση για τα συστήματα υγείας της Ευρώπης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις επαναλαμβανόμενες ελλείψεις αντιβιοτικών. Πρόκειται για ένα συστηματικό κενό που απειλεί τη δημόσια υγεία, υπονομεύει τον έλεγχο των λοιμώξεων και αποκαλύπτει τη ευθραυστότητα των φαρμακευτικών αλυσίδων εφοδιασμού.
Σύμφωνα με άρθρο του Γενικού Διευθυντή της Medicines for Europe, Adrian van den Hoven, στο Euroactiv, οι αναφορές για ελλείψεις του κρίσιμου αντιβιοτικού αμοξικιλλίνης καθ’ όλη τη διάρκεια του 2025 στην Ιταλία αποτελούν μια χαρακτηριστική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί σε όλη την Ευρώπη. Σε όλη την ήπειρο, οι φαρμακοποιοί αναφέρουν σημαντικές ελλείψεις, τα νοσοκομεία δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα φάρμακα, κάτι που, όπως συνέβη φέτος στην Ιταλία, ανάγκασε τους γιατρούς να συνταγογραφήσουν εναλλακτικά φάρμακα, προκαλώντας έτσι αυξημένη ζήτηση για αυτά. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης αντιβιοτικών, τα οποία συνήθως προορίζονται για ειδικά στελέχη βακτηρίων, ενισχύοντας τελικά την αντίσταση στα αντιβιοτικά με την πάροδο του χρόνου.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων ανέφερε τον Σεπτέμβριο του 2025 ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν 136 φάρμακα σε έλλειψη σε όλη την ΕΕ, εκ των οποίων τα 16, συμπεριλαμβανομένης της αμοξικιλλίνης, είναι κρίσιμα. Αν και οι ελλείψεις προκύπτουν από προβλήματα παραγωγής, ρυθμιστικές ενέργειες ή αποσύρσεις προϊόντων από την αγορά, ο van den Hoven αναφέρει πως οι ρίζες τους είναι πλέον βαθύτερες, συνδεόμενες με διαρθρωτικές αποτυχίες στην αγορά. Οι αυξανόμενες τιμές ενέργειας, εργασίας και πρώτων υλών συγκρούονται με αυστηρά συστήματα τιμολόγησης και χαμηλά περιθώρια κέρδους, δημιουργώντας την τέλεια καταιγίδα για τις ελλείψεις φαρμάκων.
Μια νέα μελέτη από την εταιρεία New Angle, η οποία δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, επιβεβαιώνει την κλίμακα της πρόκλησης. Σε 16 ευρωπαϊκές χώρες, οι τιμές των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται ευρέως και έχουν λήξει τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας έχουν μειωθεί κατά περίπου 10% από το 2020, ενώ ταυτόχρονα το κόστος παραγωγής, εργασίας και ενέργειας έχει αυξηθεί κατά πάνω από 30%. Το κόστος των βασικών υλικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή φαρμάκων, όπως το αλουμίνιο και η συσκευασία, έχει αυξηθεί απότομα, με τις τιμές του αλουμινίου να ανεβαίνουν κατά 40% και τις τιμές της συσκευασίας κατά σχεδόν 25% από το 2020.
Αυτό δεν είναι ένα προσωρινό πρόβλημα που προκλήθηκε από την πανδημία, τη διακοπή λειτουργίας εργοστασίων ή καθυστερήσεις στις μεταφορές. Είναι διαρθρωτικό, ριζωμένο στον τρόπο που η Ευρώπη υποτιμά τα φάρμακα που είναι κρίσιμα για τη δημόσια υγεία. Τα εθνικά συστήματα αποζημίωσης φαρμάκων που επιβάλλουν αυστηρές ανώτατες τιμές ή μειώσεις κάθε χρόνο, παρά την αύξηση των παραγωγικών εξόδων, καθιστούν πολύ δύσκολο για τους κατασκευαστές να διατηρήσουν την προμήθεια. Εάν οι προμηθευτές εγκαταλείψουν μια αγορά, άλλοι κατασκευαστές μπορεί να είναι διστακτικοί να μπουν, γνωρίζοντας ότι θα αντιμετωπίσουν τις ίδιες μη βιώσιμες πολιτικές αγορών. Το αποτέλεσμα είναι η αυξανόμενη έλλειψη στην εφοδιαστική αλυσίδα των αντιβιοτικών και η αυξανόμενη απογοήτευση των ασθενών, των φαρμακοποιών και των νοσοκομείων.
Αυτή η κατάσταση μπορεί να διορθωθεί εύκολα και με οικονομικά προσιτό κόστος για τους προϋπολογισμούς υγείας. Οι πολιτικές τιμολόγησης πρέπει να υποστηρίζουν, και όχι να υπονομεύουν, τις επενδύσεις στις απαραίτητες αλυσίδες παραγωγής, λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό των εξόδων εργασίας, ενέργειας και πρώτων υλών. Η ασφάλεια της προμήθειας απαιτεί να μην πωλούνται τα απαραίτητα αντιβιοτικά κάτω από το κόστος παραγωγής και προμήθειας τους. Οι πολιτικές προμηθειών θα πρέπει να επιβραβεύουν την αξιοπιστία και τη συνέχεια, όχι μόνο την χαμηλότερη προσφορά, και τα συμβόλαια θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη διαφοροποίηση της προμήθειας μέσω πολυβραβευμένων διαγωνισμών.
Σε επίπεδο ΕΕ, ο Νόμος για τα Κρίσιμα Φάρμακα, που συζητείται αυτή τη στιγμή, παρέχει μια ευκαιρία να αντιμετωπιστούν αυτές οι αποτυχίες της αγοράς, υποχρεώνοντας την ασφάλεια της προμήθειας στις πολιτικές τιμολόγησης και προμηθειών. Ένα σαφές ευρωπαϊκό πλαίσιο θα υποστηρίξει την καλύτερη ασφάλεια προμήθειας για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε πιο διαφοροποιημένες αλυσίδες παραγωγής και θα ενισχύσει την αλληλεγγύη και τη συνεργασία για την αντιμετώπιση των κινδύνων από προσωρινές ελλείψεις και την κρίση. Αυτά τα μέτρα μπορούν να βοηθήσουν την Ευρώπη να απομακρυνθεί από τις τρέχουσες πολιτικές που υπονομεύουν την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας και να δημιουργήσει ανθεκτικές πολιτικές που θα εγγυώνται την πρόσβαση σε κρίσιμα φάρμακα.
