Ο εμβολιασμός είναι ένα σημαντικό εργαλείο που διαθέτουμε, απαραίτητο για τη μείωση της νοσηρότητας και τη θνησιμότητας από μολυσματικές ασθένειες. Ωστόσο, η απροθυμία των ασθενών να εμβολιαστούν είναι ένα συχνό φαινόμενο που ευνοεί τη μεταδοτικότητα των ασθενειών και αυξάνει τον κίνδυνο ιδιαίτερα για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου. Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτό το θέμα στο φαρμακείο και να το επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά;
Οι λόγοι της δυσπιστίας
Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 30% των Ελλήνων δεν εμπιστεύεται τα εμβόλια, λόγω ανησυχιών για κινδύνους και παρενέργειες, ειδικά τα πιο νέα εμβόλια, όπως αυτά κατά της Covid-19. Ας δούμε τους κύριους λόγους.
Προσωπικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις
Ορισμένοι άνθρωποι, ακόμη και ολόκληρες κοινότητες, εκφράζουν διστακτικότητα προς τα εμβόλια λόγω των ισχυρών θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, που μπορεί να επηρεάσουν την απόφασή τους για το αν θα εμβολιαστούν.
Διαδικτυακή παραπληροφόρηση
Η παραπληροφόρηση σχετικά με τα εμβόλια, κύρια πηγή της οποίας αποτελούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με 70% μεγαλύτερη πιθανότητα διάδοσης, αποτελεί βασικό αίτιο της διστακτικότητας κατά του εμβολιασμού. Η ανεξέλεγκτη πρόσβαση σε πληθώρα πληροφοριών στο διαδίκτυο – τεκμηριωμένων ή μη- μπορεί να εκθέσει τους ασθενείς σε θεωρίες συνωμοσίας και σε λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με τα εμβόλια.
Λαϊκοί μύθοι
Ορισμένοι συνήθεις και αβάσιμοι προβληματισμοί των ασθενών που ακούμε στο φαρμακείο:
- «Πέρυσι που έκανα το εμβόλιο, για πρώτη φορά αρρώστησα πολλές φορές κατά τη διάρκεια του χειμώνα.»
- «Εγώ δεν αρρωσταίνω ποτέ. Συνεπώς, γιατί πρέπει να εμβολιαστώ;»
- «Είμαι πολύ απασχολημένος αυτή την περίοδο και δεν προλαβαίνω να «αρρωστήσω» από τυχόν παρενέργειες του εμβολίου.»
Πώς να αντιμετωπίσετε τη διστακτικότητα για εμβολιασμό;
Ενεργητική ακρόαση με ενσυναίσθηση
Ξεκινήστε ακούγοντας προσεκτικά τις ανησυχίες του ασθενούς, δείχνοντας κατανόηση χωρίς τάση κριτικής. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε, «Καταλαβαίνω ότι ανησυχείτε για το εμβόλιο. Μπορείτε να μου πείτε ποιες είναι οι βασικές σας ανησυχίες;»
Παρέχετε ακριβείς πληροφορίες
Η επίκληση σε ακριβείς και τεκμηριωμένες επιστημονικά πληροφορίες σχετικά με τα οφέλη και την ασφάλεια των εμβολίων, διαχωρίζει τους επιστήμονες υγείας από αυτούς που διαδίδουν τους αστικούς μύθους και τις θεωρίες συνωμοσίας. Μπορείτε να αναφέρετε: «Τα εμβόλια περνούν από εκτεταμένες κλινικές δοκιμές για να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους. Για παράδειγμα, το εμβόλιο της γρίπης υπάρχει από το 1945 και έχει αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά του εδώ και δεκαετίες, ενώ κάθε χρόνο επικαιροποιείται για τα νέα στελέχη, με σκοπό την αύξηση της αποτελεσματικότητάς του απέναντι σε νέες μεταλλάξεις.»
Καταρρίπτοντας Μύθους
Όταν αντιμετωπίζετε ανησυχίες που βασίζονται σε λανθασμένες πληροφορίες, είναι σημαντικό να τις αντιμετωπίζετε με ψυχραιμία και να παρέχετε στοιχεία για να τις αντικρούσετε. Σχετικά με το εμβόλιο mRNA της Covid-19, μπορείτε να πείτε: «Μέχρι σήμερα, κανένας επιστήμονας δεν έχει την ικανότητα να αλλάξει το DNA ενός ατόμου. Όσον αφορά τον SARS-CoV2, ορισμένα εμβόλια χρησιμοποιούν ένα θραύσμα αγγελιαφόρου RNA, το οποίο δεν διεισδύει στον πυρήνα των κυττάρων μας, όπου βρίσκεται το DNA μας.»
Αντιμετωπίστε τις ανησυχίες των ασθενών σχετικά με τις παρενέργειες
Φροντίστε να τονίσετε ότι οι περισσότερες παρενέργειες είναι ήπιες και παροδικές, όπως ο πόνος στο σημείο της ένεσης ή ο χαμηλός πυρετός. Υπενθυμίστε ότι αντιμετωπίζονται εύκολα με ξεκούραση και χρήση δισκίων παρακεταμόλης. Σχετικά με τη σύνθεση, διευκρινίστε ότι τα εμβόλια περιέχουν αδρανοποιημένα ή εξασθενημένα μέρη του ιού για την ενίσχυση της ανοσίας, χωρίς να έχουν δυνατότητα πρόκλησης της νόσου. Διευκρινήστε: «Στην περίπτωση του εμβολίου της γρίπης, περιέχει αδρανοποιημένα τμήματα του ιού που δεν μπορούν να προκαλέσουν ασθένεια, αλλά προετοιμάζουν το σώμα μας για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά, σε περίπτωση που έρθει σε επαφή με τον ιό.»
Σεβαστείτε την απόφαση του ασθενούς
Σεβαστείτε την επιλογή του ασθενούς, ακόμα κι αν αποφασίσει να μην εμβολιαστεί. Παράλληλα, δείξτε ότι είστε διαθέσιμοι για εκείνον και πως είστε εκεί για να απαντήσετε στις ερωτήσεις που μπορεί να έχει ανά πάσα στιγμή και πως μπορείτε να επανεκτιμήσετε την απόφασή του αυτή, εάν το επιθυμεί. Με αυτόν τον τρόπο, πολύ συχνά οι ασθενείς νιώθουν κατανόηση, ασφάλεια και γίνονται δεκτικοί στην αξιολόγηση της απόφασής τους.
Βασικά σημεία επιτυχημένης επικοινωνίας
Συμμόρφωση ή προσκόλληση;
Στην εποχή μας έχουμε φύγει από το μοντέλο της αυστηρής συμμόρφωσης, όπου ο επαγγελματίας υγείας υποδείκνυε στον ασθενή την αγωγή που πρέπει να λάβει και ο αποδέκτης ακολουθούσε τις οδηγίες του. Έχουμε περάσει στο μοντέλο της «προσκόλλησης», όπου ο ασθενής έχει ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας του και οι επιλογές που του δίνονται προσαρμόζονται στον τρόπο ζωής του. Συνεπώς, η χορήγηση του εμβολίου αποτελεί μια «συμφωνία» μεταξύ επαγγελματία υγείας και ασθενή, όπου απαιτείται ο αποδέκτης του εμβολιασμού να έχει πεισθεί με επιχειρήματα για την αναγκαιότητά του.
Κάντε υπομονή
Η υπέρβαση της διστακτικότητας για εμβολιασμό απαιτεί υπομονή. Παρέχετε συνεχή υποστήριξη χωρίς να πιέζετε τον ασθενή να βιαστεί να πάρει μια γρήγορη απόφαση. Δώστε του χρόνο να σκεφτεί και να αναρωτηθεί. Διαβεβαιώστε τον πως είστε στη διάθεσή του για οποιαδήποτε ερώτηση. Επιπλέον, μπορείτε να τον παροτρύνετε να αφιερώσει όσο χρόνο χρειάζεται για να αξιολογήσει τη συζήτηση και τις συμβουλές σας, ώστε να πάρει τελικά την καλύτερη απόφαση για τον εαυτό του. Συνήθως, για να μεταπεισθεί ένας επιφυλακτικός ασθενής, απαιτούνται περισσότερες από μια επισκέψεις στο φαρμακείο.
Διαθέσιμοι πόροι
Ακόμη, μην ξεχνάτε πως μπορείτε να κατευθύνετε τον ασθενή σε αξιόπιστες πηγές, όπως ιστοσελίδες που παρέχουν τεκμηριωμένες και σαφείς πληροφορίες σχετικά με τα εμβόλια. Για παράδειγμα, μπορείτε να παρέχετε φυλλάδια που περιγράφουν λεπτομερώς τα διαθέσιμα εμβόλια και παρέχουν επιστημονικές πληροφορίες. ‘Έτσι, μπορείτε να τα δώσετε στους ασθενείς σας ώστε να τα μελετήσουν και να σκεφτούν το θέμα του εμβολιασμού στην ηρεμία του σπιτιού τους.
Προς αποφυγή
Όταν επικοινωνείτε με έναν ασθενή που διστάζει να εμβολιαστεί, είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγετε ορισμένες συμπεριφορές και σχόλια.
Μην παραβλέπετε τις ανησυχίες των ασθενών
Όταν ένας ασθενής εκφράζει ανησυχίες σχετικά με τον εμβολιασμό, είναι σημαντικό να τον αντιμετωπίζουμε με σεβασμό και σοβαρότητα. Μια προτιμώμενη προσέγγιση είναι να πείτε: «Καταλαβαίνω ότι μπορεί να έχετε ανησυχίες και είμαι εδώ για να σας δώσω πλήρεις πληροφορίες, ώστε να μπορείτε να πάρετε μια τεκμηριωμένη απόφαση».
Αποφύγετε τους σύνθετους επιστημονικούς όρους
Απλοποιήστε τις εξηγήσεις σας, χρησιμοποιώντας σαφή και απλή γλώσσα. Για παράδειγμα, αντί να πείτε, «Ο εμβολιασμός προκαλεί μια ανοσολογική απόκριση διεγείροντας την παραγωγή αντισωμάτων», θα μπορούσατε να πείτε, «Ο εμβολιασμός βοηθά το σώμα σας να αμυνθεί ενάντια σε ορισμένες ασθένειες, ενισχύοντας το ανοσοποιητικό σας σύστημα».
Περιττή η πίεση
Αποφύγετε να ασκήσετε πίεση στον ασθενή να αποδεχθεί τον εμβολιασμό, καθώς αυτό μπορεί να αυξήσει την απροθυμία του και να του δημιουργήσει ένα αίσθημα μη κατανόησης και αποξένωσης από εσάς.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΕΤΑΣ,Φαρμακοποιό, MSc – International Health Management
