Στη διαδρομή κάθε ασθενούς με χρόνια πάθηση, το φαρμακείο δεν είναι απλώς ένας χώρος προμήθειας φαρμάκων: είναι ένας σταθμός σιγουριάς, συνέχειας και φροντίδας. Η Βασιλική – Ραφαέλα Βακουφτσή, πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, μιλά για το άγχος και τις ανάγκες των ασθενών, τον καθοριστικό ρόλο του φαρμακοποιού στην καθημερινότητά τους και την αξία της ανθρώπινης σχέσης που αναπτύσσεται πίσω από τον πάγκο. Μέσα από παραδείγματα και εμπειρίες, αναδεικνύει γιατί ο φαρμακοποιός δεν είναι απλώς «διανομέας φαρμάκων», αλλά ένας ουσιαστικός σύμμαχος υγείας και ζωής.
Μ. Κοντογιάννη: Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο άγχος ενός ασθενούς με χρόνια πάθηση όταν μπαίνει στο φαρμακείο;
P. Βακουφτσή: Όταν ένας ασθενής με χρόνια πάθηση μπαίνει στο φαρμακείο, το μεγαλύτερο άγχος του συνήθως αφορά τη διαθεσιμότητα του φαρμάκου του. Η αγωνία μήπως δεν το βρει, ιδίως όταν πρόκειται για σκεύασμα που πρέπει να λαμβάνεται καθημερινά και χωρίς διακοπή, είναι συχνά κυρίαρχη. Ακόμα όμως κι αν το φάρμακο είναι διαθέσιμο, η οικονομική επιβάρυνση αποτελεί σημαντική πηγή άγχους. Οι χρόνιες θεραπείες είναι διαρκείς και συχνά υψηλού κόστους, με αποτέλεσμα ο ασθενής να ανησυχεί για το αν θα μπορέσει να ανταποκριθεί οικονομικά μακροπρόθεσμα. Παράλληλα, πολύ συχνά συνυπάρχουν συννοσηρότητες που απαιτούν περισσότερα φάρμακα και άρα αυξημένη συμμετοχή και μεγαλύτερη οικονομική πίεση.
Μ.Κ: Εσείς, πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο του φαρμακοποιού στην καθημερινότητα αυτών των ασθενών;
Ρ.Β: Αντιλαμβάνομαι τον ρόλο του φαρμακοποιού ως έναν σταθερό πυλώνα στην καθημερινότητα των ασθενών με χρόνια πάθηση, κάτι πολύ περισσότερο από έναν επαγγελματία που απλώς εκτελεί συνταγές. Ο φαρμακοποιός είναι ο άνθρωπος που εξασφαλίζει τη συνέχεια της θεραπείας, που δίνει σιγουριά ότι τα φάρμακα θα είναι διαθέσιμα και θα χορηγηθούν σωστά. Είναι όμως και εκείνος που προσφέρει καθημερινή καθοδήγηση, απαντά σε μικρές ή μεγάλες απορίες, εξηγεί με απλά λόγια όσα μπορεί να μοιάζουν περίπλοκα και καθησυχάζει τους φόβους για λάθη ή ανεπιθύμητες ενέργειες.
Με τη σταθερή του παρουσία, ο φαρμακοποιός γίνεται σημείο αναφοράς και ασφάλειας, συμβάλλοντας ώστε η καθημερινότητα του ασθενούς να είναι πιο διαχειρίσιμη, λιγότερο φορτωμένη από άγχος και αβεβαιότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, λειτουργεί όχι μόνο ως επαγγελματίας υγείας, αλλά και ως συνοδοιπόρος, προσφέροντας ένα αίσθημα συνέχειας και ασφάλειας που είναι απαραίτητο για να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών.
Μ.Κ: Ο κόσμος βλέπει τον φαρμακοποιό απλώς ως «διανομέα φαρμάκων» ή είναι τελικά κάτι πολύ περισσότερο;
Ρ.Β: Ο ρόλος του φαρμακοποιού είναι πολύ πιο σύνθετος και καθοριστικός. Δεν διανέμει απλά τα φάρμακα αλλά είναι αυτός που εξασφαλίζει τη σωστή και ασφαλή χορήγηση της θεραπείας, που ενημερώνει για τον τρόπο λήψης, προλαμβάνει λάθη και εντοπίζει πιθανές αλληλεπιδράσεις. Παράλληλα, είναι εκείνος που ακούει τις απορίες, που στηρίζει ψυχολογικά τον ασθενή και συχνά λειτουργεί ως γέφυρα επικοινωνίας με τον γιατρό. Είναι ο πιο άμεσα προσβάσιμος επαγγελματίας υγείας για τον πολίτη και συχνά το πρώτο άτομο στο οποίο θα απευθυνθεί κάποιος για απλά προβλήματα υγείας. Έτσι, γίνεται σαφές ότι δεν είναι απλώς διαχειριστής φαρμάκων, αλλά ένας ουσιαστικός σύμμαχος στην υγεία και την καθημερινότητα των ασθενών.
Μ.Κ: Έχετε ακούσει ιστορίες από ασθενείς όπου η συμβολή του φαρμακοποιού έκανε πραγματική διαφορά;
Ρ.Β: Υπάρχουν πολλές τέτοιες ιστορίες, γιατί ο ρόλος του φαρμακοποιού συχνά γίνεται καθοριστικός σε στιγμές που δεν φαίνονται «μεγάλες», αλλά για τον ασθενή είναι ζωτικής σημασίας. Για παράδειγμα, ασθενείς με χρόνιες παθήσεις έχουν μοιραστεί εμπειρίες όπου ο φαρμακοποιός τους ειδοποίησε έγκαιρα για πιθανές ελλείψεις, κρατώντας απόθεμα ώστε να μη μείνουν ούτε μία μέρα χωρίς θεραπεία.
Άλλοι έχουν αναφέρει περιπτώσεις όπου ο φαρμακοποιός εντόπισε μια επικίνδυνη αλληλεπίδραση ανάμεσα σε φάρμακα που είχαν συνταγογραφηθεί από διαφορετικούς γιατρούς και έτσι απέτρεψε σοβαρές παρενέργειες.
Υπάρχουν ακόμη και πιο «ήσυχες» αλλά εξίσου σημαντικές ιστορίες: ηλικιωμένοι που βρίσκουν στήριξη στο να τους εξηγήσει κάποιος με απλά λόγια πώς να πάρουν σωστά τα χάπια τους, ή ασθενείς που νιώθουν λιγότερο μόνοι επειδή ο φαρμακοποιός τους ακούει και τους δείχνει κατανόηση.
Μ.Κ: Πόσο σημαντική είναι η ανθρώπινη επαφή και η συμβουλή του φαρμακοποιού στην τήρηση της θεραπείας;
Ρ.Β: Η ανθρώπινη επαφή και η προσωπική συμβουλή του φαρμακοποιού αποτελούν συχνά τον πιο καθοριστικό παράγοντα για να παραμείνει ο ασθενής συνεπής στη θεραπεία του. Όταν ο φαρμακοποιός αφιερώνει χρόνο να εξηγήσει με σαφήνεια πώς πρέπει να λαμβάνεται το φάρμακο, να προειδοποιήσει για πιθανές δυσκολίες ή να ενθαρρύνει τον ασθενή στις στιγμές που κουράζεται, τότε η συμμόρφωση αυξάνεται θεαματικά. Η προσωπική σχέση δημιουργεί ένα δίκτυο εμπιστοσύνης: ο ασθενής ξέρει ότι έχει δίπλα του έναν επαγγελματία που νοιάζεται, που τον ακούει και που είναι έτοιμος να τον καθοδηγήσει. Έτσι, η θεραπεία παύει να είναι μια ψυχρή διαδικασία και γίνεται μια πράξη φροντίδας, στην οποία η ανθρώπινη διάσταση έχει εξίσου μεγάλη σημασία με την ιατρική.
Μ.Κ: Τι λείπει σήμερα από τον φαρμακοποιό για να μπορεί να σταθεί πιο ενεργά δίπλα στον χρόνιο ασθενή;
Ρ.Β: Αυτό που λείπει σήμερα από τον φαρμακοποιό για να σταθεί πιο ενεργά δίπλα στον χρόνιο ασθενή δεν είναι η διάθεση ή η γνώση, αλλά οι συνθήκες που θα του το επιτρέψουν. Η έλλειψη χρόνου και η πίεση της καθημερινότητας περιορίζουν τη δυνατότητα για ουσιαστική συζήτηση με τον ασθενή. Η απουσία ενός ολοκληρωμένου συστήματος συνεργασίας με γιατρούς και άλλους επαγγελματίες υγείας καθιστά δύσκολη τη συνολική παρακολούθηση της θεραπείας. Συχνά δεν υπάρχει ούτε η θεσμική αναγνώριση που θα του δώσει τον χώρο να λειτουργήσει ως σύμβουλος και όχι απλώς ως «εκτελεστής συνταγών». Χρειάζονται επίσης περισσότερα εργαλεία, όπως πρόσβαση σε αναλυτικά δεδομένα υγείας και προγράμματα εκπαίδευσης, για να μπορέσει να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο του.
Μ.Κ: Θα λέγατε ότι ο φαρμακοποιός μπορεί να παίξει ρόλο «φύλακα» για την πρόληψη επιπλοκών και λαθών στη φαρμακευτική αγωγή;
Ρ.Β: Ο φαρμακοποιός μπορεί πράγματι να λειτουργήσει ως «φύλακας» απέναντι στα λάθη και τις επιπλοκές που συχνά συνοδεύουν τη φαρμακευτική αγωγή. Επειδή βρίσκεται στο πιο άμεσο και προσιτό σημείο επαφής με τον ασθενή, έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τη σωστή εκτέλεση της συνταγής, να αναγνωρίζει επικίνδυνους συνδυασμούς, να εξηγεί λεπτομέρειες που μπορεί να παραλείφθηκαν από τον γιατρό και να διορθώνει παρανοήσεις στη λήψη. Παράλληλα, η σταθερή του παρακολούθηση βοηθά στο να διαπιστωθούν έγκαιρα ανεπιθύμητες ενέργειες ή ασυνέπειες στη θεραπεία, προλαμβάνοντας έτσι σοβαρά προβλήματα. Ουσιαστικά, ο φαρμακοποιός προσθέτει ένα κρίσιμο επίπεδο ασφάλειας στο ταξίδι του ασθενούς, μετατρέποντας τη γνώση και την εγγύτητα στον ασθενή σε ασπίδα προστασίας για την υγεία του.
Μ.Κ: Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα πράγμα στην πολιτική υγείας για να ενισχυθεί ο ρόλος του φαρμακοποιού, ποιο θα ήταν αυτό;
Ρ.Β: Αν υπήρχε η δυνατότητα να αλλάξει μόνο ένα πράγμα στην πολιτική υγείας για να ενισχυθεί ο ρόλος του φαρμακοποιού, αυτό θα ήταν η θεσμοθέτηση του ρόλου του στη συνεχή παρακολούθηση του χρόνιου ασθενούς. Σήμερα ο φαρμακοποιός θεσμικά περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη διανομή φαρμάκων, ενώ θα μπορούσε να έχει επίσημη αρμοδιότητα να παρακολουθεί τη σωστή λήψη της αγωγής, να εντοπίζει λάθη ή παραλείψεις και να συνεργάζεται συστηματικά με τον γιατρό. Η ενσωμάτωση αυτής της πρακτικής στην πολιτική υγείας, θα μετέτρεπε το φαρμακείο σε έναν πραγματικό κόμβο πρωτοβάθμιας φροντίδας, προσφέροντας ασφάλεια, πρόληψη και καλύτερη ποιότητα ζωής στους ασθενείς.
Μ.Κ: Και ένα τελευταίο: τι θα λέγατε σήμερα σε κάθε φαρμακοποιό που βρίσκεται πίσω από τον πάγκο του και βλέπει καθημερινά ασθενείς με χρόνιες παθήσεις;
Ρ.Β: Θα του έλεγα πως πίσω από κάθε κουτί φαρμάκου που δίνει, κρύβεται μια ολόκληρη ιστορία ζωής. Ένας άνθρωπος που κουβαλά μαζί του αγωνίες, φόβους και προσδοκίες. Κάθε χαμόγελο, κάθε εξήγηση, κάθε λεπτό προσοχής μπορεί να κάνει τη διαφορά στη μέρα του ασθενούς, να τον βοηθήσει να νιώσει πιο ασφαλής και λιγότερο μόνος.
Από τη Μάριον Κοντογιάννη, Δημοσιογράφο Υγείας
