Με την έλευση του χειμώνα και πτώση της θερμοκρασίας, η συχνότητα εμφάνισης ή επιδείνωσης συγκεκριμένων παθολογιών, αυξάνεται.
Οι πιο συχνές παθολογικές καταστάσεις αφορούν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα λόγω της έξαρσης των ιώσεων, καθώς και το καρδιαγγειακό, λόγω αύξησης της αρτηριακής πίεσης, τους χειμερινούς μήνες.
Στο άρθρο αυτό, θα δούμε τους κινδύνους που ενέχει ο χειμώνας για τον οργανισμό, καθώς και τις κατάλληλες συμβουλές στο Φαρμακείο για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους.
Λίγη παθοφυσιολογία
Με την έλευση του χειμώνα και πτώση της εξωτερικής θερμοκρασίας, η θερμοκρασία
του σώματος μειώνεται, κάτω των 37 °C, και ο οργανισμός ανταποκρίνεται με θερμορύθμιση που δημιουργείται από το καρδιακό, ενδοκρινικό, νευρικό και αναπνευστικό σύστημα.
Για την προστασία των εσωτερικών ζωτικών οργάνων από το κρύο, τα περιφερικά αγγεία συστέλλονται και η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει, καταναλώνοντας περισσότερο οξυγόνο.
Παρατηρείται αιμοσυγκέντρωση, που σχετίζεται με την ανακατανομή του αίματος στα όργανα και την αύξηση στον ενδοαγγειακό τομέα.
Θερμογένεση, προκαλείται επίσης από την αυξημένη μυϊκή δραστηριότητα (ρίγη και σωματική δραστηριότητα), καθώς και τον μεταβολισμό μέσω της δράσης των θυρεοειδικών ορμονών, των κατεχολαμινών (συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης), των γλυκοκορτικοειδών και της γλυκαγόνης.
Σε περίπτωση ανεπάρκειας θερμορύθμισης ή παρουσίας χρόνιων καρδιακών ή μεταβολικών παθολογιών, είναι πιθανό να εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Πολυάριθμες μελέτες έχουν επισημάνει την αύξηση του αριθμού των καρδιαγγειακών επεισοδίων και των αναπνευστικών παθήσεων το χειμώνα, με τη θνησιμότητα να κινείται σε αυξημένα επίπεδα.
Σε ό,τι αφορά το καρδιαγγειακό, η αγγειοσύσπαση των στεφανιαίων αρτηριών, μπορεί να προκαλέσει ρήξη πλακών αθηρώματος, γεγονός που αποτελεί την κύρια αιτία αρτηριακής θρόμβωσης.
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, παρατηρείται αύξηση του κινδύνου στηθάγχης και εμφράγματος του μυοκαρδίου, ενώ τα εγκεφαλικά επεισόδια και το σύνδρομο Raynaud μπορούν επίσης να ευνοηθούν, λόγω της υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Τέλος, η συχνότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων αυξάνεται σημαντικά τον χειμώνα, λόγω ερεθισμού του βλεννογόνου της ανώτερης αναπνευστικής οδού και εισπνοής κρύου αέρα.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της βλεννοκροσσωτής δραστηριότητας, που δρα εξαλείφοντας τα εισπνεόμενα παθογόνα. Με τον τρόπο αυτό, αυξάνεται σημαντικά η μετάδοση των ιώσεων που αφορούν το αναπνευστικό.
Φάρμακα και χορήγηση σε ακραίες θερμοκρασίες
Θα πρέπει να σημειωθεί, πως ορισμένα φάρμακα, δύνανται να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την υποθερμία κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Τα νευροληπτικά δρουν στα θερμορυθμιστικά κέντρα του οργανισμού, προκαλώντας θερμική απορρύθμιση, ενώ τα ηρεμιστικά και οι βενζοδιαζεπίνες, έχοντας κεντρική κατασταλτική δράση, μπορούν να επιδεινώσουν την υποθερμία με μειωμένη εγρήγορση.
Σε περιφερειακό επίπεδο, ορισμένα αγγειοδιασταλτικά (νιτρικά παράγωγα) και αντιυπερτασικά (άλφα-αναστολείς, αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης ΙΙ), διαταράσσουν τη θερμορύθμιση, περιορίζοντας την απόκριση του αγγειοσυσταλτικού.
Τέλος, το φαρμακοκινητικό προφίλ ορισμένων φαρμάκων μπορεί να επηρεαστεί από τις ακραία χαμηλές θερμοκρασίες, ιδιαίτερα για φάρμακα όπως: άλατα λιθίου, διγοξίνη, καρβαμαζεπίνη, βαλπροϊκό οξύ, φαινοβαρβιτάλη, φαινυτοΐνη, αλλά και εκείνα που χορηγούνται δερματικά (νιτρικά άλατα, φαιντανύλη) ή υποδόρια.
Χρήσιμες συμβουλές στο Φαρμακείο για την προστασία από το κρύο
Συμβουλεύστε τους ασθενείς/πελάτες σας στο φαρμακείο:
1. Να αποφεύγουν την παρατεταμένη έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες και την απότομη μετάβαση από κρύα σε ζεστά περιβάλλοντα.
2. Σε περίπτωση εξόδου, να φορούν ζεστά ρούχα, καλύπτοντας επιμελώς τα άκρα, για τον περιορισμό των φαινομένων επιβλαβούς αγγειοσύσπασης, ειδικά σε περίπτωση καρδιαγγειακού κινδύνου.
3. Να κόψουν το κάπνισμα, καθώς ο καπνός εντείνει την αγγειοσύσπαση και προκαλεί ταχυκαρδία. Εάν, εκτός από το κρύο και τον καπνό, προστεθεί το στρες, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος (έμφραγμα του μυοκαρδίου και σύνδρομο Raynaud), αυξάνεται σημαντικά.
Προσοχή στο αλκοόλ
Το αλκοόλ δεν βοηθά στη θέρμανση! Αντίθετα, προκαλεί διαρροή θερμότητας με αγγειοδιαστολή των επιφανειακών αγγείων του σώματος, με αποτέλεσμα τη μείωση της θερμοκρασίας του σώματος κατά μισό βαθμό, ανά πρόσληψη 50 γραμμαρίων αλκοόλης.
Οι συμβουλές σας
1. Σωστή διατροφή: Μία διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, θα καλύψει τις ελλείψεις σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία και θα βοηθήσει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού.
Τονίστε ιδιαίτερα, τη σημασία κατανάλωσης εσπεριδοειδών, όπως: ακτινίδια, πιπεριές, λάχανα, που είναι πλούσια σε βιταμίνη C.
2. Ενυδάτωση: Η έκθεση στο κρύο αυξάνει τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Η επαρκής ενυδάτωση με κατανάλωση, νερού, ζεστών μη αλκοολούχων ποτών, αλλά και η εφαρμογή ενυδατικών κρεμών, αποτρέπει την απώλεια νερού από δέρμα (γεγονός πολύ σύνηθες κατά τη διάρκεια του χειμώνα).
3. Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης: Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης τον χειμώνα, εφιστά την προσοχή για την τακτική αυτομέτρηση, ειδικά σε περιπτώσεις αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου και λήψης αντιυπερτασικών φαρμάκων. Συμβουλεύστε τους ασθενείς να μετρούν την ΑΠ σωστά, σύμφωνα με τις παρακάτω οδηγίες:
– Αποφύγετε κάπνισμα, κατανάλωση καφέ και έντονη σωματική δραστηριότητα, πριν τη μέτρηση της ΑΠ.
– Να βρίσκεστε σε καθιστή θέση, με τα πόδια το ένα δίπλα στο άλλο, τα χέρια γυμνά ή καλυμμένα με χαλαρά ρούχα, χωρίς να φοράτε κάποιο ρολόι ή βραχιόλι.
– Κατά τη διάρκεια της μέτρησης μην κινείστε, μην μιλάτε, μην τρώτε ή πίνετε, αλλά παραμείνετε ήρεμος.
4. Ενίσχυση του ανοσοποιητικού: Τα συμπληρώματα διατροφής, αποτελούν ένα σημαντικό «οπλοστάσιο» στα χέρια του φαρμακοποιού.
Τα προβιοτικά αποτελούν μία κατηγορία που προτείνεται συχνά για την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού, βοηθώντας παράλληλα στην εξισορρόπηση της εντερικής χλωρίδας που διαταράσσεται από τους ιούς, αλλά και από τα αντιβιοτικά.
Στο φαρμακείο, διατίθενται επίσης προϊόντα που συνδυάζουν προβιοτικά με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία μετάλλων. Ακόμη, προϊόντα με β-γλυκάνη, έναν φυσικό πολυσακχαρίτη που τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και προάγει την καλή λειτουργία του, σε συνδυασμό με τη βιταμίνη D, έχουν προληπτική δράση ενάντια στο κρυολόγημα και τη γρίπη.
Το εκχύλισμα ρίζας εχινάτσεα, είναι γνωστό για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και αποφυγή των υποτροπών της γρίπης σε ευαίσθητα άτομα.
Τέλος, τα συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη C, βρίσκονται κάθε χειμώνα στο προσκήνιο για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού.
5. Συμβουλή, ορθή χρήση και πρόταση ΜΗΣΥΦΑ: Με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων κρυολογήματος, η πλειοψηφία των ασθενών, καταφεύγει στο φαρμακείο ως πρώτη κίνηση, για τη συμβουλή και πρόταση του κατάλληλου προϊόντος από τον Φαρμακοποιό.
Για τη ρινική συμφόρηση, συνήθως προτείνονται α-αδρενεργικοί αγωνιστές (ρινικά αποσυμφορητικά), όπως η φαινυλεφρίνη και η ξυλομεταζολίνη, οι οποίοι δρουν συστέλλοντας τα διεσταλμένα αρτηρίδια του ρινικού βλεννογόνου. Εφαρμόζονται τοπικά με τη μορφή ρινικών σταγόνων, αερολύματος, sprays, αλοιφής ή γέλης ή χορηγούνται από το στόμα.
Συνιστώνται μόνο για οξείες καταστάσεις και για χρονικό διάστημα 3-5 ημερών, καθώς η αντιδραστική ρινική συμφόρηση εμφανίζεται συχνά κατά τη διακοπή των φαρμάκων αυτών.
Φυσικά προϊόντα όπως αιθέρια έλαια με μενθόλη ή ευκάλυπτο προτείνονται επίσης για την αποσυμφόρηση της ρινικής οδού. Προϊόντα με ισότονο ή υπέρτονο θαλασσινό νερό προτείνονται επίσης για την ανακούφιση της συμφόρησης.
Σε περίπτωση που ο ασθενής αναφέρει πονόλαιμο, προτείνονται στοματικά διαλύματα και παστίλιες για τον λαιμό (μεγάλη ποικιλία στο φαρμακείο), τα οποία συνήθως συνδυάζουν έναν αντισηπτικό παράγοντα (όπως χλωρεξιδίνη, εξετιδίνη, βενζυδαμίνη) με ένα τοπικό αναισθητικό (όπως η λιδοκαΐνη), για την ανακούφιση του πόνου.
Για τον βήχα (ξηρό ή παραγωγικό), τα προϊόντα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι πολλά. Φυσικά προϊόντα με βάση την πρόπολη, αποτελούν σημαντικό όπλο στην αντιμετώπιση του ξηρού βήχα που προέρχεται από το ανώτερο αναπνευστικό.
Συνδυάζουν αντιμικροβιακή και αντιϊκή δράση, χαρίζοντας άμεση ανακούφιση, χωρίς καμία παρενέργεια.
Άλλα φυσικά συστατικά όπως: μέλι, θυμάρι, άγριο έλατο (Piceae abietis), εκχύλισμα αλθαίας, φασκόμηλο, έχουν επίσης αντιμικροβιακές ιδιότητες και μαλακτική δράση, ανακουφίζοντας από τον πονόλαιμο και επιταχύνοντας την ανάρρωση.
Στον παραγωγικό βήχα, τα αποχρεμπτικά ή βλεννολυτικά σιρόπια με βρωμεξίνη, καθώς και τα αναβράζοντα δισκία, βοηθούν στη ρευστοποίηση των βλεννωδών εκκρίσεων για την εύκολη απόχρεμψή τους.
Όταν τα συμπτώματα συνοδεύονται από πονοκέφαλο ή πυρετό προτείνεται η χρήση αναλγητικού όπως παρακεταμόλη, ασπιρίνη, ΜΣΑΦ.
Φυσικά, αν τα συμπτώματα είναι έντονα και επίμονα, ο ασθενής θα πρέπει να επισκεφτεί τον γιατρό.
Βασιλική Τσαντήλα, Φαρμακοποιός
